Nguồn gốc của phân hữu cơ khá đa dạng, từ phân chuồng, phân xanh cho tới rác thải sinh hoạt. Trong số đó, có nhiều loại ở dạng khó tiêu, để cây trồng có thể sử dụng cần một thời gian rất lâu. Ngoài ra, phân bắc, phân chuồng chứa nhiều trứng giun, sán, hạt có dại và các loại vi sinh vật gây hại khác. Nhiều gia đình muốn trồng rau sạch tại nhà thì việc tự làm phân hữu cơ bón rau là điều tất yếu. Tuy nhiên, không phải hộ gia đình nào cũng biết cách ủ phân hữu cơ tại nhà. Nếu sử dụng cách ủ phân hữu cơ đúng kỹ thuật có thể tiêu diệt được các vi sinh vật có hại, biến đổi các chất dinh dưỡng khó tiêu thành chất dễ tiêu, cây trồng dễ hấp thụ, nâng cao chất lượng của phân.
Phân hữu cơ là gì?
Phân hữu cơ là phân chứa hợp chất dinh dưỡng mà các thành phần chủ yếu là từ các chất hữu cơ. Phân thường được làm từ phân động vật, than bùn, phế phẩm nông nghiệp (lá, cành, tro,…) hoặc là từ rác thải. Đây là loại phân bón rất tốt cho rau sạch thường được dùng trong nông nghiệp. Trong phân có chứa những chất dinh dưỡng dễ hấp thu cho rau và thân thiện với môi trường.
Các loại phân hữu cơ cơ bản
Phân hữu cơ được chia làm bốn loại cơ bản sau:
Phân hữu cơ truyền thống: Các chất thải từ động vật, phế phẩm nông nghiệp, phân xanh, chất độn, … là thành phần chủ yếu tạo nên phân hữu cơ truyền thống với hàm lượng hữu cơ chiếm hơn 22%
Hữu cơ vi sinh: Có thành phần tương tự như phân hữu cơ truyền thống nhưng sản phẩm tạo ra sẽ chứa nhiều vi sinh vật có lợi cho rau, ngay sau khi bón vào đất những vi sinh này sẽ hoạt động ngay.
Phân hữu cơ sinh học: Đây là loại phân được tạo ra theo công thức và quy trình sản xuất công nghiệp với các thành phần chính cũng giống như phân hưu cơ vi sinh nhưng đôi khi có thêm than bùn. Sản phẩm sẽ chứa các hợp chất sinh học như: Humin, Axit Amin, Axit Humic, …
Hữu cơ khoáng: Được tạo ra từ phân hữu cơ sinh học nhưng có pha trộn với phân hữu cơ. Hàm lượng hữu cơ chiếm >15%, hàm lượng NPK > 8%.
Tìm hiểu kỹ thuật ủ phân hữu cơ
Kỹ thuật ủ nổi: Khi ủ nên kết hợp với các một trong các loại sản phẩm vi sinh như: Super lân Lâm Thao tỷ lệ 5%, chế phẩm EM thứ cấp (tỷ lệ 1-1,5 lít, dung dịch nồng độ 1-5% tưới cho 1-2 tạ phân chuồng), hoặc chế phẩm Penac PR (5-10 gói /tấn phân).
Trộn đều các nguyên liệu với nhau, dồn cao 1-5-2m, đường kính phụ thuộc vào số lượng phân đem ủ. Nén chặt, phủ một lớp bùn nhão kín toàn bộ đống phân, phía trên đỉnh đống phân để thừa một lỗ hình tròn đường kính 20-25cm để đổ nước phân bổ sung, nước dải (15-20 ngày/lần), che chắn cho đống phân ủ bằng xác hữu cơ hoặc nilon. Sau 50-60 ngày vụ đông hoặc 40-50 ngày vụ hè đống phân này sẽ hoàn toàn hoai mục, phân tơi xốp, còn ít mùi hôi thối, lúc này mang bón cho cây trồng rất tốt.
Kỹ thuật ủ phân xanh: Thu gom lá cây xanh, chặt thành các đoạn dài 30-40cm, mang phơi héo để giảm thể tích, dồn thành từng lớp dày 0,5-0,6m rắc lên lớp phân men (phân chuồn tươi tỷ lệ 15-20% kết hợp với một trong các chế phẩm vi sinh), tưới thêm nước phân chuồng, nước dải để đảm bảo độ ẩm đống phân 75-80% rồi nén chặt. Dùng bùn nhão trát kín toàn bộ đống phân, để lại một lỗ tưới nước ở đỉnh đống phân, cứ mỗi 15-20 ngày lại tưới bổ sung một lần để duy trì độ ẩm sau đó trát kín lại. Sau 35-40 ngày ủ, đảo đều đống phân, tưới thêm nước cho đủ ẩm, lại nén chặt, rồi trát bùn kín, khoảng 25-30 ngày nữa phân sẽ hoàn toàn hoai mục và dùng được
Kỷ thuật ủ chìm: Đào hố ủ đất cao ráo, tất cả phần chìm của hố bao gồm cả đáy được lót bằng nilon hoặc lá chuối tươi để chống nước phân chảy đi hoặc nước ngầm xâm nhập. Tiến hành ủ phân xanh, phân chuồng, vào hố đã chuẩn bị. Phân hữu cơ sau khi ủ yêu cầu phải tơi xốp, có màu nâu đen, không có mùi hôi mới đạt yêu cầu.
Cách ủ phân hữu cơ tại nhà
Bước 1: Chuẩn bị thùng chứa phân hữu cơ
Nên dùng thùng gỗ hoặc thùng nhựa có thể tích lớn khoảng 20-200 lít, đối với những thùng kín nên khoang vài lỗ nhỏ để thoát nước.
Bước 2: Chọn vị trí đặt thùng nhựa
Chọn vị trí cách xa nơi sinh hoạt bởi quá trình ủ sẽ gây ra mùi, nhưng phải đảm bảo tiếp cận được nhiều ánh nắng, dễ thoát nước để tiến trình phân huỷ rác được đẩy nhanh.
Bước 3: Phân loại và chọn rác thải làm phân hữu cơ tại nhà
Carbon và nitơ là thành phần không thể thiếu giúp cây phát triển nhanh và khỏe mạnh. Do đó khi làm phân hữu cơ, , bạn cần có đủ rác hữu cơ xanh và rác hữu cơ nâu.
Rác hữu cơ xanh: Xác cây, hoa quả thừa, tóc, phân động vật, cỏ vụn/xén, bã cà phê…
Rác hữu cơ nâu: Rơm, báo giấy/giấy vệ sinh, vải vụn, mạt cưa, vỏ trứng, túi trà lọc….
Lưu ý: Những loại rác khó phân hủy như rơm rạ hay vỏ dừa khô, nên nghiền hoặc chặt nhỏ chúng, có thể làm thủ công hoặc dùng máy chuyên dụng.
Bước 4: Trộn các loại rác hữu cơ.
Sau khi lựa chọn và phân loại đủ số lượng và loại rác đạt yêu cầu thì tiến hành rải 10 cm phân nâu, rồi rải một lớp phân xanh mỏng, tiếp tục 10 cm phân nâu. Trộn đều hỗn hợp, mang ủ 2 tuần mới bắt đầu tưới nước, tránh tưới nhiều nước. Tiếp tục trộn đều hỗn hợp sau khi tưới, rải thêm một lớp phân nâu lên bề mặt hỗn hợp cho đầy thùng chứa.
Bước 5: Kiểm tra độ ẩm
Dùng tay nắm hỗn hợp rác hữu cơ lên nếu thấy nước rỉ qua các kẽ ngón tay bạn cần bổ sung thêm rơm rạ hay cỏ khô để cân bằng được lượng nước có trong rác hữu cơ.
Nếu nắm lại và mở bàn tay ra thấy rác tơi và rời rạc có nghĩa rác bị thiếu độ ẩm nên cần phải bổ sung thêm nước, nếu thấy hỗn hợp kết dính thì độ ẩm đã đạt yêu cầu.
Bước 6: Chờ đợi và đón nhận thành quả
Sẽ mất khoảng 30 ngày để toàn bộ phân huỷ thành phần compost. Phân hữu cơ tự ủ có đặc điểm như:
• Phân hữu cơ chuyển sang màu nâu đất
• Có mùi của đất
• Nếu phân hữu cơ vụn ra giống mùn thì có nghĩa là phân hữu cơ tự làm tại nhà đã phân huỷ hoàn toàn và có thể dùng được
Bài viết trên đây chia sẻ cách ủ phân hữu cơ đơn giản tại nhà. Quý khách có thể tham khảo thêm các bài viết khác về ủ phân hữu cơ của EcoClean.