Dù đang đi dã ngoại, đi trekking trong rừng hay đi phượt đường dài, kỹ năng định hướng sẽ luôn giúp bạn di chuyển thuận lợi và an toàn hơn trong nhiều loại địa hình và thời tiết. Trong bài viết dưới đây, Decathlon sẽ hướng dẫn các cách xác định phương hướng, kèm lưu ý an toàn để bạn dễ áp dụng, tiết kiệm thời gian và giữ sự bình tĩnh trên mọi chặng đường.
Bạn có thể tận dụng dấu hiệu từ Mặt Trời, Mặt Trăng, các chòm sao và địa vật xung quanh để ước lượng nhanh phương hướng.
Đây là mẹo xác định phương hướng khá đơn giản. Để thực hiện kỹ thuật này, bạn cần tìm một vị trí có ánh nắng liên tục trong khoảng 10 đến 15 phút. Các bước thực hiện cụ thể như sau:
Bước 1: Chọn nơi có ánh nắng không bị che khuất và cắm một cây gậy thẳng đứng xuống đất.
Bước 2: Đánh dấu điểm cuối của bóng gậy trên mặt đất (điểm 1).
Cắm gậy ở nơi không bị khuất nắng và đánh dấu điểm cuối của bóng gậy (Nguồn: Internet)
Bước 3: Chờ khoảng 10 - 15 phút để Mặt Trời dịch chuyển, bóng gậy cũng sẽ di chuyển theo.
Bước 4: Đánh dấu điểm cuối mới của bóng gậy (điểm 2).
Bước 5: Nối thẳng hai điểm bóng (điểm 1 và điểm 2). Đường nối này chính là trục Đông - Tây:
Sử dụng bóng đổ để xác định trục Đông - Tây, từ đó tìm ra hướng Bắc và Nam (Nguồn: Internet)
Lưu ý: Phương pháp này cho kết quả tương đối chính xác, nhưng vẫn có thể sai lệch đôi chút tùy theo thời điểm trong ngày và vị trí địa lý. Vì vậy, trong thực tế nên kết hợp kiểm tra chéo với các phương pháp khác để đảm bảo độ chính xác cao hơn.
Để xác định phương hướng bằng các chòm sao, bầu trời quan sát phải quang đãng. Việc nhận diện một số chòm sao đặc trưng sẽ giúp bạn tìm được hướng Bắc/Nam và từ đó suy ra các hướng còn lại.
Xác định phương hướng ở Bắc Bán cầu với chòm sao Bắc Đẩu (Polaris):
Bước 1: Tìm chòm sao Đại Hùng (Big Dipper). Chòm sao này có 7 ngôi sao tạo thành hình giống cái gáo múc nước.
Bước 2: Ở phần “miệng gáo”, xác định 2 ngôi sao ở phía mép ngoài, đối diện với phần “cán”. Chúng được gọi là Dubhe và Merak và được xem là “cặp sao chỉ đường”.
Bước 3: Nối thẳng một đường tưởng tượng qua hai ngôi sao Dubhe và Merak, kéo dài khoảng 5 lần khoảng cách giữa chúng.
Bước 5: Bạn sẽ thấy ngôi sao sáng đơn độc, đó là Sao Bắc Đẩu (Polaris), gần như nằm ngay trên cực Bắc Trái Đất.
Hai ngôi sao ở ngoài rìa của chòm Đại Hùng (Big Dipper) hướng thẳng đến sao Bắc Đẩu (Polaris) - ngôi sao gần như nằm ngay trên Cực Bắc Trái Đất (Nguồn: Internet)
Xác định phương hướng ở Nam Bán cầu với chòm sao Nam Thập Tự (Southern Cross):
Ở Nam Bán cầu không thể nhìn thấy Sao Bắc Cực, thay vào đó người ta dùng chòm sao Nam Thập Tự
Bước 1: Tìm chòm sao Nam Thập Tự. Chòm sao này gồm 4 ngôi sao sáng tạo thành hình như cây thập giá (dấu cộng).
Bước 2: Xác định “trục dài” nối từ ngôi sao sáng trên cùng đến ngôi sao sáng dưới cùng.
Bước 3: Kéo dài trục này khoảng 4,5 lần chiều dài của nó, sau đó chiếu vuông góc xuống đường chân trời. Điểm chiếu vuông góc này chính là hướng Nam.
Ở Nam Bán cầu, chòm sao Nam Thập Tự sẽ giúp bạn xác định hướng Nam (Nguồn: Internet)
Kéo một đường gấp khoảng 4,5 lần “trục dài” của chòm Nam Thập Tự, bạn sẽ gặp “điểm chiếu vuông góc” của hướng Nam (Nguồn: Internet)
Đây là cách xác định phương hướng theo dân gian nhưng vẫn dựa trên nguyên lý thiên văn.
Bước 1: Nhìn lên Mặt Trăng khi nó đang ở dạng lưỡi liềm tròn dần hoặc khuyết dần (vào đầu tháng hoặc cuối tháng)
Bước 2: Lấy hai đầu nhọn của trăng lưỡi liềm “nối lại” với nhau thành 1 đường thẳng, kéo dài đường này xuống tới đường chân trời.
Bước 3: Điểm giao với đường chân trời chính là hướng chính:
Quan sát trăng lưỡi liềm là một cách đơn giản để định hướng vào ban đêm (Nguồn: Internet)
Trong tự nhiên, cây cối, rêu, đá và đất thường thay đổi tùy theo hướng tiếp xúc với ánh nắng Mặt Trời. Những dấu hiệu khác biệt này có thể dùng để ước lượng phương hướng.
Ở Bắc Bán cầu: Ánh nắng chiếu mạnh và nhiều hơn ở hướng Nam, trong khi hướng Bắc thường ít nắng nên ẩm ướt và mát hơn.
Ở Nam Bán cầu: Bạn vẫn quan sát các dấu hiệu tương tự như trên, nhưng phải đảo ngược tình huống. Do ở Nam Bán cầu thì hướng Bắc mới là phía nhiều nắng, và hướng Nam sẽ ẩm ướt hơn do ít nắng.
Ở Bắc Bán cầu, rêu thường mọc nhiều hơn ở mặt Bắc của phiến đá hoặc thân cây, điều này ngược lại với Nam Bán cầu (Nguồn: Internet)
Vòng sinh trưởng của cây thân gỗ cũng có thể giúp bạn định hướng (Nguồn: Internet)
Lưu ý: Đây chỉ là những dấu hiệu sinh thái mang tính tương đối, chúng có thể thay đổi bởi các yếu tố đặc trưng của từng vùng miền. Vì vậy, chỉ nên coi đây là phương pháp hỗ trợ để ước lượng hướng nhanh, không nên phụ thuộc duy nhất vào chúng để định hướng khi cần độ chính xác cao.
Kim giờ trên đồng hồ kim có thể giúp bạn xác định vị trí tương đối của Mặt Trời trong ngày và trục Nam - Bắc. Các bước thực hiện được hướng dẫn chi tiết dưới đây:
Ở Bắc Bán cầu:
Ở Nam Bán cầu:
Dùng đồng hồ kim để ước lượng phương hướng (Nguồn: Internet)
Lưu ý:
Trong tình huống khẩn cấp, bạn có thể “chế” một la bàn đơn giản để tìm hướng Bắc, giúp bạn định hướng nhanh cho chặng đường ngắn.
Bước 1: Chuẩn bị vật liệu:
Bước 2: Từ hóa kim:
Bước 3: Thả kim và quan sát:
Bước 4: Xác định đầu Bắc - Nam:
Tự chế la bàn đơn giản bằng lá và cây kim (Nguồn: Internet)
Lưu ý
Trên bản đồ có 4 hướng chính bao gồm:
Ngoài ra còn có các hướng trung gian là: Đông Bắc (North-East), Đông Nam (South-East), Tây Nam (South-West) và Tây Bắc (North-West).
Có 2 cách để xác định phương hướng trên bản đồ như sau:
Cách 1 - Dựa vào đường kinh tuyến và vĩ tuyến:
Khi bản đồ có sẵn hệ thống lưới kinh tuyến và vĩ tuyến, bạn chỉ cần dựa vào quy tắc này là xác định được bốn hướng cơ bản.
Cách 2 - Dựa vào mũi tên chỉ hướng Bắc:
Nhiều loại bản đồ du lịch hoặc bản đồ địa phương thường không in lưới kinh tuyến và vĩ tuyến chi tiết. Bạn phải dựa vào mũi tên chỉ hướng Bắc (North Arrow) in sẵn trên bản đồ. Khi đã xác định được hướng Bắc, bạn sẽ suy ra được các hướng còn lại.
Hệ thống lưới toạ độ sẽ giúp bạn xác định các hướng trên bản đồ (Nguồn: Internet)
Bản đồ địa hình kết hợp với la bàn là cách định hướng có độ chính xác cao, được áp dụng cho cả những đoạn đường dài hoặc địa hình phức tạp.
Chuẩn bị:
Hướng dẫn các bước:
Bước 1: Xác định hướng Bắc trên bản đồ, các lưới kinh tuyến (đường dọc), vĩ tuyến (đường ngang) để làm tham chiếu.
Bước 2: Đặt la bàn lên mép bản đồ. Chỉnh cho mép cạnh thẳng của la bàn song song với đường kinh tuyến.
Bước 3: Xoay cả bản đồ và la bàn cho đến khi:
Bước 4: Trên bản đồ, phương hướng Bắc thật đã trùng với hướng Bắc kim la bàn chỉ. Bản đồ cũng “quay đúng hướng” khớp với thực địa.
Dùng bản đồ kết hợp la bàn để xác định phương hướng ngoài thực tế (Nguồn: Internet)
Đây là cách cơ bản nhất để dùng la bàn cùng bản đồ. La bàn còn hỗ trợ nhiều tình huống định hướng ngoài thực địa, nhất là ở địa hình phức tạp. Chi tiết mời bạn đọc thêm trong bài viết “Cách sử dụng la bàn dễ hiểu cho người mới!”.
Trong trường hợp không sử dụng la bàn, bạn có thể áp dụng các cách sau để định hướng:
Đồng hồ kim: Áp dụng cách xác định hướng Bắc/Nam từ đồng hồ kim (xem mục 1.5) rồi đặt bản đồ sao cho trục Bắc - Nam song song với hướng đã xác định.
Quan sát đặc điểm địa lý ngoài thực tế như sông suối, đường quốc lộ, đỉnh núi, ngọn đồi,… rồi so sánh với bản đồ để định vị. Sau đó xoay bản đồ sao cho các điểm nhận biết trên bản đồ trùng khớp với địa vật ngoài đời thực.
Ví dụ: Bạn đứng ở một thung lũng, nhìn thấy trước mặt có một ngọn đồi cao với tên “Đồi A” trên bản đồ. Bạn xoay bản đồ đến khi “Đồi A” trên bản đồ cũng nằm phía trước giống như ngoài đời. Nếu bên phải bạn có một con suối và bản đồ cũng thể hiện con suối ở bên phải thung lũng, nghĩa là bản đồ đã khớp phương hướng.
Để thành thạo cách xác định phương hướng trên bản đồ, mỗi tuần bạn có thể dành 30 - 60 phút thực hành.
Hướng dẫn bài tập:
Lưu ý khi thực hành:
Thiết bị công nghệ được rất nhiều người lựa chọn để định hướng, nhất là khi đi rừng, trekking hoặc phượt đường dài. Một số công cụ phổ biến gồm:
Điện thoại thông minh: Người dùng có thể sử dụng ứng dụng la bàn hoặc ứng dụng bản đồ trên điện thoại để xác định phương hướng.
Ứng dụng bản đồ trên điện thoại có cả tính năng la bàn định hướng và điều hướng đến điểm đích (Nguồn: Internet)
Máy GPS cầm tay: Thiết bị này rất hữu ích cho những chuyến đi dài ngày ở khu vực ít sóng, giúp hiển thị hướng đi hiện tại của bạn và theo dõi sát sao lộ trình trên mặt đất. Đa phần các máy GPS đều có những tính năng nổi bật bao gồm:
Lưu ý:
Thiết bị GPS cầm tay (Nguồn: Internet)
Khi vận dụng cách tìm phương hướng ngoài tự nhiên, để đảm bảo an toàn và có một chặng đường suôn sẻ, bạn hãy lưu ý một số điều sau:
Đối chiếu ít nhất 2 phương pháp:
Mỗi cách xác định phương hướng đều có sai số riêng. Hãy áp dụng tối thiểu hai cách để so chéo, phát hiện chênh lệch và điều chỉnh kịp thời.
Chú ý một số lỗi, sai số và cách khắc phục:
Trang bị cần thiết:
1. Không có la bàn thì có xác định phương hướng được không?
Nếu không có la bàn, bạn vẫn có thể xác định phương hướng bằng nhiều cách như: dựa vào vị trí mặt trời và bóng đổ, quan sát các chòm sao, nhìn địa hình qua cây cối hoặc đất đá, hoặc dùng đồng hồ kim. Tuy nhiên, các cách này chỉ cho kết quả tương đối và có thể sai lệch nếu đi đường dài. Vì vậy, tốt nhất bạn nên kết hợp 2 - 3 phương pháp cùng lúc và chia hành trình thành các chặng ngắn, đánh dấu lại đường đi để dễ kiểm soát và điều chỉnh phương hướng khi cần.
2. Phương pháp xác định phương hướng nào chính xác nhất?
Phương pháp đáng tin cậy nhất là dùng la bàn cơ học kết hợp bản đồ địa hình. Sau đó bạn cũng có thể đối chiếu thêm với thiết bị GPS ngoại tuyến để đảm bảo độ chính xác.
Các cách xác định phương hướng được đề cập ở trên đều là kỹ năng hữu ích cho mọi hành trình. Bất kể bạn dựa theo tín hiệu tự nhiên, hay sử dụng bản đồ và thiết bị công nghệ hỗ trợ, điều quan trọng là bạn cần đối chiếu nhiều phương pháp và luôn chuẩn bị phương án dự phòng để đảm bảo an toàn trong suốt chuyến đi.
Bạn đã sẵn sàng và tự tin định hướng ở mọi địa hình? Khám phá bộ sưu tập la bàn, đèn đội đầu, túi chống nước, sạc dự phòng và hàng loạt phụ kiện dã ngoại tại Decathlon. Những thiết kế từ đội ngũ đam mê thể thao giúp bạn thao tác nhanh, chính xác và bền bỉ qua nhiều mùa trekking. Giá tốt mỗi ngày, chất lượng đảm bảo, bảo hành đổi trả linh hoạt và miễn phí vận chuyển toàn quốc cho đơn hàng từ 499.000 VND!
Link nội dung: https://itt.edu.vn/cach-xac-dinh-goc-giua-duong-va-mat-a17483.html