Nhạc sĩ Vũ Thành (1926-1987)
Ông luôn luôn nói đến âm nhạc. Nhạc không nuôi sống ông, nhưng nhạc là lý tưởng của đời ông. Có lẽ suốt đời tôi không quên được hình ảnh của ông lúc đó. Nhất là con mắt còn lại (con mắt không bị bịt kín) chiếu một vẻ rực rỡ, tinh anh khác thường. Dường như tất cả mầm sống của các tứ chi tê liệt dồn tất cả vào cửa ngõ tâm hồn đó. Tia mắt ấy có một chút ánh nồng nàn của niềm hy vọng, yêu đời, lần một chút thờ thẫn của niềm bị thương, tuyệt vọng. Ông trình bày một vài “nuances” mà ông thích trong bản “Plaisir d'amour” của Martini. Sợ tôi không ghi nhận được, ông còn rán hát lên nữa.
Ông khuyên tôi giữ vững lập trường và ý hướng nghệ thuật của mình. Đừng hát bừa bãi, hát vị “nể”. Phải luôn luôn khó tính. Khó với mình và với người... Trước khi từ biệt chúng tôi để vào phòng trong thay y phục, sửa soạn vào nhà thương, ông nói câu cuối cùng với một nụ cười héo hắt: “Cháu đừng buồn, chứ không sợ chết đâu! Bác sĩ bảo phải vui vẻ mới sống được. Gặp các “toi" (nhìn về phía nhà tôi) là “moi” vui rồi!
Người bạn đời của ông, suốt buổi thăm viếng của chúng tôi, lịch sự ngồi kế cận tiếp chuyện và nói cười vui vẻ. Nhưng khi tiễn chúng tôi ra cửa, tôi bắt gặp đôi mắt đỏ hoe của bà. Từ nãy giờ, bà che dấu nỗi đau buồn của mình trước mặt ông. Khi tôi ôm bà và nói: “Cô rán giữ gìn sức khoẻ, vì cô mới là người phải có nhiều nghị lực và can đảm” thì bà bật khóc. Bà chỉ những đệm ghế trong phòng và bảo rằng ông làm gẫy hết, vì ông đứng, ngồi rất khó khăn, mà chẳng chịu nhờ ai nâng, cứ rán sức tì mạnh nên gẫy hết giường ghế trong nhà. Tôi thầm nghĩ hành động đó chỉ có thể có ở một con người khí khái. Những người yêu mến ông, gần gũi ông, không ai lạ gì tính khí đó.
Lúc chúng tôi ra khỏi nhà ông, trời đất vào thu của mùa đông nước Mỹ thật hiu hắt, thê lương. Những chiếc lá vàng lả tả rụng, lá vàng rực rỡ đè lên những lá màu nâu đã tàn rữa. Tôi rùng mình với ý tưởng so sánh kiếp lá với kiếp người... Nhìn sang bên cạnh, nhà tôi đang rất yên lặng lái xe, mắt nhìn thật thẳng và tôi nhận thấy được đôi bàn tay trên“volant" anh hơi run rẩy...
Tôi đau đớn khi hồi tưởng lại phút giây đó. Rõ ràng là tôi xúc động, nhưng, còn một nỗi vui mong manh trong tôi. Bởi vì tôi vừa mới được trông thấy ông, được nói chuyện cùng ông. Tôi sửng sốt nhận định với chính mình hiện giờ, là ông đã ra người thiên cổ. Người của muôn năm cũ. Tôi không đang nằm mơ đâu! Cảm giác mình đang nằm mơ thường xảy đến với tôi khi tôi gặp những thực tế đau buồn.
Có lẽ đọc đến đây độc giả đã thấy rõ sự quí mến của tôi đối với nhạc sĩ quá cổ Vũ Thành. Nó có quá đáng không? Tôi xin thưa là không. Bởi vì không ai không yêu mến một người có đủ tài năng, tư cách, kiến thức và đạo đức như Vũ Thành. Tôi may mắn được biết Vũ Thành qua cả hai khía cạnh: Âm nhạc và đời sống. Đối với giới yêu nhạc thì Vũ Thành quả là người “uy tín" vào bậc nhất trong làng tận nhạc Việt Nam, Nhạc của ông xuất hiện từ buổi sơ khai của nền tản nhạc Việt. Ông xuất hiện chỉ sau Lê Thương, Văn Cao, Dương Thiệu Tước, Phạm Duy... Người nhạc sĩ tài hoa lỗi lạc ấy đã cống hiến cho đời những tác phẩm bất hủ như “Nhớ Bạn”, “Say Nhạc Canh Tàn”, “Gió Thoảng Hương Duyên”, “Tình Xuân”, “Giấc Mơ Hồi Hương”, “Gửi Áng Mây Hàng", "Nhặt Cánh Sao Rơi", v,v... ông sáng tác tương đối ít, trên dưới 20 bản, nhưng toàn những tác phẩm mà trong giới chúng tôi thường gọi là “Bão lớn”. Nét độc đáo trong nhạc Vũ Thành là đặc tính tao nhã, sang trọng mà chúng ta thường thấy ở những bản nhạc cổ điển tây phương. Điều này có lẽ bắt nguồn từ sự hiểu biết âm nhạc tưởng tận của ông. Vũ Thành là một “guitariste" cứng cỏi của Việt Nam. Đã từng được mời dạy trường Quốc Gia Âm Nhạc, nhưng vì khiêm tốn, tự nhận mình không biết nhiều về “pédagogie"; ông nhường lại cho nhạc sĩ Dương Thiệu Tước. Ngoài ra, ông còn xử dụng Flute (ông học với một giáo sư người Pháp) rất điêu luyện, từng ngồi “ghế đầu” của giàn nhạc giao hưởng đầu tiên của Việt Nam.
