ÔN TẬP: NGHỊ LUẬN CHỨNG MINH
I. Lý thuyết
1.Khái niệm:
Chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thực, đã được thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới là đáng tin cậy.
2. Mục đích và phương pháp chứng minh
* Mục đích
- Khi cần chứng tỏ cho người khách tin rằng lời nói của em là sự thật, em nói thật, không phải nói dối.
- Em phải đưa ra những bằng chứng để thuyết phục, bằng chứng ấy có thể là người (nhân chứng) , vật (vật chứng) sự việc, số liệu.
* Phương pháp
-Chứng minh là đưa ra những bằng chứng để làm sáng tỏ, để chứng tỏ sự đúng đắn của vấn đề.
+ Muốn chứng minh một vấn đề cũng chỉ có cách dùng lời lẽ, lời văn trình bày, luận luận để làm sáng tỏ vấn đề.
Người viết phải sử dụng phép lập luận chứng minh bằng một loạt các sự thật có độ tin cậy và sức thuyết phục cao. Nói cách khác, mục đích của phép lập luận chứng minh là làm cho người đọc tin luận điểm mà mình sẽ nêu ra.
3.Dàn bài
- Mở bài: Nêu luận điểm cần được chứng minh.
- Thân bài: Nêu lí lẽ và dẫn chứng để chứng tỏ luận điểm là đúng đắn.
- Kết bài: Nêu ý nghĩa của luận điểm đã được chứng minh. Chú ý lời văn phần kết bài nên hô ứng với lời văn phần mở bài.
II: Đề luyện tập
Đề bài: chứng minh câu tục ngữ: “Có công mài sắt có ngày nên kim”
- Mở bài: Dẫn dắt giới thiệu câu tục ngữ.
“Sống ở trên đời người cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành công”
Không một thành công nào đến dễ dàng nếu con người không có quyết tâm phấn đấu. Hiểu được điều này, ông cha cha đã đúc kết thành câu tục ngữ “Có công mài sắt có ngày nên kim”. Đây là một chân lý hoàn toàn đúng đắn.
b. Thân bài
*. Giải thích
- Sắt là một loại kim loại cứng, khó gọt đẽo.
- Kim là dụng cụ để khâu vá có hình dáng rất nhỏ, mảnh mai.
- Ý nghĩa: Nói về quá trình mài sắt thành cây kim tinh xảo- một việc làm tưởng như không thể, câu tục ngữ là hình ảnh ẩn dụ cho ý chí nghị lực và ang kiên trì của con người. Có nỗ lực và cố gắng không ngừng nghỉ thì khó ang dù lớn đến mấy thì cũng có thể vượt qua.
* Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ
- Cuộc sống giống như một bông hoa hồng đẹp nhưng nhiều gai. Để đạt được thành công, để vươn tới cái đẹp của cuộc đời thì con người phải trải qua nhiều gian nan thử thách.
- Cách duy nhất để gạt bỏ vật cản và đi tới thành công là phải có ý sự nỗ lực, kiên trì.
- Sau cơn mưa mới có cầu vồng cũng như con người phải chịu khó, nhẫn lại vượt qua khó ang thì mới trưởng thành, Càng gian nan thì thành quả đạt được càng đáng tự hào.
- Từ xa xưa, ông cha ta đã dạy cho con cháu bài học tương tự về ang kiên trì như “Chớ thấy ang cả mà ngã tay chèo”, “Thất bại là mẹ thành công”…
- Dẫn chứng: + Cao Bá Quát xưa kia viết chữ rất xấu nhưng nhờ khổ công rèn luyện, ông đã được tôn làm “Thánh Quát” với biệt tài văn hay chữ tốt.
+ Những cuộc khởi nghĩa chống giặc ngoại xâm hay cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ là bằng chứng sống cho chân lý : có ý chí, ang quyết tâm thì mới có thắng lợi. Nếu nhân dân ta không kiên cường, chịu khó chịu khổ đấu tranh thì liệu ngày hôm nay, chúng ta có được sống trong hòa bình độc lập?
+ Người nông dân Việt Nam đã phải “dầu mưa dãi nắng”, “đầu tắt mặt tối” ngoài đồng ruộng với mong ước có một vụ mùa bội thu. Dù hạn hán, dù lũ lụt, ý chí vươn lên thoát đối thoát nghèo của họ vẫn không thay đổi.
+ Ai trong số chúng ta chắc hẳn phải biết đến tấm gương Nick Vuijic, một người bị tật nguyền mất cả hai tay và hai chân nhưng với quyết tâm, ý chí nghị lực vươn lên, anh đã trở thành người diễn thuyết giỏi và truyền cảm hứng sống cho biết bao mảnh đời bất hạnh khác.
+ Edison đã phải miệt mài thực hiện đến 1000 thí nghiệm thì mới tìm ra được chất làm nên dây tóc bóng đèn. Nếu không có niềm say mê, kiên trì, nhẫn nại đó thì chắc giờ đây nhân loại vẫn còn chìm trong bóng tối.
* Bài học
Câu tục ngữ là bài học về một phẩm chất đáng quý của con người.
Cần rèn luyện cho mình ý chí và nghị lực và học tập những tấm gương dám sống và dám đi đến thành công.
Đó cũng là lời phê phán những còn người thiếu ý chí quyết tâm, dễ dàng buông bỏ đi ước mơ, mục tiêu của mình.
c. Kết bài: Nêu suy nghĩ về vấn đề.
Bác Hồ đã dạy thanh niên rằng “Không có việc gì khó/ Chỉ sợ ang không bền/ Đào núi và lấp biển/ Quyết chí ắt làm nên”. Trên đời này không có việc khó, chỉ là bản thân mình đã chịu khó chưa mà thôi. Vậy bạn đã sẵn ang cho công cuộc mài sắt thành kim của mình chưa?
Đề bài: Chứng minh tính đúng đắn câu tục ngữ Có chí thì nên
a. Mở bài : Nêu lên vấn đề cần chứng minh.
Cuộc sống không bao giờ dễ dàng, chúng ta luôn vấp phải nhiều khó khăn thử thách, đường đi đến thành công luôn chông gai. Để vượt qua mọi trở ngại và đi đến thành công ông cha ta khuyên răn: Có chí thì nên.
b. Thân bài
* Giải thích câu tục ngữ Có chí thì nên
- “chí” đó là ý chí, quyết tâm, kiên trì, bền bỉ theo đuổi đến cùng mục đích. Chí là nói về mặt tinh thần của con người.
- “nên” được hiểu đơn giản là thành công, kết quả như mong đợi.
=> “Có chí thì nên”: khẳng định rằng nếu có sự kiên trì, ý chí, cố gắng vào một việc cụ thể nào đó chắc chắn bạn sẽ thành công. Để đạt được mục đích con người cần có ý chí.
* Chứng minh:
- Ý chí của con người không phải tự nhiên mà có, đây là đức tính cần phải rèn luyện thường xuyên. Con người khi làm bất cứ việc gì cũng cần sự quyết tâm, ý chí đến cùng, trải qua quá trình rèn luyện trao dồi sẽ là cơ sở để đạt được thành công.
Trải qua gian nan, thử thách, vượt qua nhiều lần thất bại mới thấm thía kết quả của thành công.
Điển hình như Nguyễn Hiền - Trạng nguyên trẻ tuổi của nước ta thời phong kiến. Để đi đến thành công phải vượt qua cảnh nghèo khó, tinh thần ham học hỏi (đi chăn trâu viết trên lưng trâu, viết trên nền cát, viết trên lá chuối, học lỏm từ thầy giáo). Để đạt được Trạng nguyên trẻ tuổi.
Cao Bá Quát viết văn hay nhưng chữ lại xấu, ông rèn chữ ngày đêm để nổi danh bởi “văn hay chữ tốt” được người đời kính trọng, yêu mến.
Anh Nguyễn Ngọc Kí từ nhỏ không may bị liệt hai tay, nhưng không bỏ cuộc anh đã tập viết bằng chân. Hiện nay đã tốt nghiệp đại học và đạt được ước mơ trở thành thầy giáo.
* Bài học
Gặp thất bại không được nản chí, bỏ cuộc. Rút ra bài học kinh nghiệm sau thất bại và thử lại lần sau.
Thành công đến từ quá trình, hãy chuẩn bị mọi thứ cần thiết để đạt được thành công.
c. Kết bài
Khẳng định lại một lần nữa tính đúng đắn,chân lý của câu tục ngữ.
Câu tục ngữ “Có chí thì nên” đã khẳng định một lần nữa muốn thành công cần ý chí, quyết tâm, kiên trì đến cùng. Đây cũng là lời răn dạy của cha ông ta với thế hệ sau về con đường đi đến thành công cần ý chí và nỗ lực không ngừng nghỉ.
Đề bài: Chớ nên tự phụ
a.Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần nghị luận:
Một trong năm điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng là phải trở thành một người biết khiêm tốn. Mỗi chúng ta từ ngày bé đều đã được dạy rằng “chớ nên tự phụ”. Dù chỉ có bốn chữ ngắn gọn xúc tích, nhưng đây quả thực là một bài học quý giá đối với mỗi người.
b.Thân bài:
* Giải thích
- Tự phụ là một thói xấu mà nhiều người mắc phải
- Tự phụ là thái độ đề cao quá mức bản thân, tự cao tự đại đến mức xem thường người khác, kể cả những người ở trên mình
=> Như vậy, câu nói là một lời khuyên nhắc nhở chúng ta không nên quá tự cao, tự đại về bản thân mình
* Chứng minh tính đúng đắn của ý kiến:
-Tự phụ khiến chúng ta không biết được bản thân mình là ai:
+ Khi chúng ta quá coi trong bản thân mình, chúng a sẽ cho rằng bản thân mình là nhất, là số một, cái gì cũng giỏi hơn người khác
+ Thực tế, kiến thức là một đại dương bao la, rộng lớn, và những gì chúng ta có trong tay chỉ như một giọt nước trong đó mà thôi
+ Chúng ta có thể giỏi hơn người này nhưng sẽ luôn luôn có và thậm chí là có rất rất nhiều những người khác tài giỏi hơn chúng ta, và cũng chẳng có ai trở thành người giỏi nhất, bởi mỗi người có một tài năng riêng
+ Quá coi trọng bản thân mình khiến chúng ta không tự ý thức được những hạn chế, những khuyết điểm của chính mình bởi sự tự cao đã che mờ mắt ta rồi.
+ Chính vì thế mà chúng ta không biết được vị trí thực sự của mình, sẽ trở thành một cái “thùng rỗng kêu to”, giống như con ếch trong truyện ngụ ngôn “ếch ngồi đáy giếng”, nó nghĩ rằng ông trời chỉ bé bằng cái vung và nó là kẻ lớn nhất, quyền lực nhất bởi vì tầm nhìn của nó quá hạn hẹp và nó đã phải trả giá đắt cho sự tự phụ của mình
- Tự phụ khiến ta có thói xấu coi thường người khác:
+ Trong mắt kẻ tự phụ, người khác luôn thấp kém hơn họ bởi họ cho mình là hơn người, là giỏi giang không ai có thể sánh được
+ Quá tự tin vào khả năng của bản thân khiến chúng ta coi thường những khả năng, tài năng của người khác, không dễ dàng chấp nhận việc mình kém hơn họ
+ Trong những cuộc thi, những kẻ tự phụ thường coi thường đối thủ, chắc mẩm rằng mình sẽ giành phần thắng, sinh ra chủ quan và kết cục thất bại
- Tự phụ khiến chúng ta bị mọi người xa lánh, không nhận được sự tôn trọng từ mọi người:
+ Quá tự cao, tự đại không coi ai ra gì khiến cho mọi người xung quanh cảm thấy bị xúc phạm, bị coi thường. Chính vì thế, mọi người thường xa lánh những kẻ tự phụ
+ Do đó, những kẻ tự phụ thường bị cô lập trong xã hội, không anh muốn hợp tác, muốn chia sẻ, làm việc gì cũng sẽ chỉ có một mình, không có sự hỗ trợ giúp đỡ của người khác khi cần thiết dẫn đến công việc sẽ không thể thành công và đạt được kết quả tốt nhất
* Bài học
- Luôn thấy mình là người bình thường như những người khác.
- Sống chan hòa, thân thiện với mọi người.
- Luôn tôn trọng người khác ….
c.Kết bài:
Nêu bài học của bản thân rút ra từ câu nói:
“Chớ nên tự phụ” là bài học đắt giá mà mỗi cúng ta cần khắc ghi, không chỉ là để trở thành một người tốt, dễ dàng hơn trên con đường đi đến thành công mà còn là để tạo dựng được những mối quan hệ tốt đẹp với người khác.
chứng minh Gần mực thì đen gần đèn thì sáng
Đề bài: chứng minh câu tục ngữ: Uống nước nhớ nguồn
a. Mở bài
Nhớ ơn những người đã giúp đỡ mình, hơn thế nữa, đã tạo nên thành quả cho mình được hưởng, xưa nay vốn là một truyền thống đạo lí tốt đẹp của nhân dân ta. Bởi vậy, tục ngữ có câu: "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. ''Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng". Cũng cùng ý nghĩa trên, tục ngữ còn có câu ''Uống nước nhớ nguồn".
Ngay trong cuộc sống hôm nay, lời dạy đạo lí làm người này càng trở nên sâu sắc hơn bao giờ hết.
b. Thân bài
*. Giải thích: "Uống nước nhớ nguồn".
- Uống nước: Thừa hưởng hoặc sử dụng thành quả lao động, đấu tranh của các thế hệ trước.
- Nguồn: Chỗ xuất phát dòng nước. Nghĩa bóng: Nguyên nhân dẫn đến, con người hoặc tập thể làm ra thành quả đó.
=>Ý nghĩa: Lời nhắc nhở khuyên nhủ của ông cha ta đối với con cháu, những ai đã, đang và sẽ thừa hưởng thành quả công lao của người đi trước.
* Chứng minh:
- Trong thiên nhiên và xã hội, không có một sự vật, một thành quả nào mà không có nguồn gốc, không do công sức lao động tạo nên.
- Của cải vật chất các thứ do bàn tay người lao động làm ra. Đất nước giàu đẹp do cha ông gây dựng, gìn giữ tiếp truyền. Con cái là do các bậc cha mẹ sinh thành dưỡng dục. Vì thế, nhớ nguồn là đạo lí tất yếu.
- Lòng biết ơn là tình cảm đẹp xuất phát từ lòng trân trọng công lao những người "trồng cây" phục vụ cho biết bao người "ăn trái".
-Khi "bưng bát cơm đầy", ta phải biết trân trọng, nhớ ơn những ai đã "một nắng hai sương", "muôn phần cay đắng" để làm nên "dẻo thơm một hạt". Nói cách khác, được thừa hưởng cuộc sống tự do, thanh bình, no ấm ta phải khắc ghi công lao các anh hùng liệt sĩ.
-Uống nước nhớ nguồn là nền tảng vững chắc tạo nên một xã hội nhân ái đoàn kết. Lòng vô ơn, bội bạc sẽ khiến con người ích kỉ, ăn bám gia đình, xã hội.
* Bài học:
- Tự hào với lịch sử anh hùng và truyền thống văn hóa vẻ vang của dân tộc, ra sức bảo vệ và tích cực học tập, lao động góp phần xây dựng đất nước.
- Có ý thức gìn giữ bản sắc, tinh hoa của dân tộc Việt Nam mình, và tiếp thu có chọn lọc tinh hoa nước ngoài.
Có ý thức tiết kiệm, chống lãng phí khi sử dụng thành quả lao động của mọi người.
c. Kết bài
Khẳng định giá trị của câu tục ngữ trong tình hình thực tế đời sống hiện nay.
Nhớ nguồn trước hết là nhớ ơn cha mẹ, thầy cô những người đã sinh thành, dưỡng dục, dạy dỗ chúng ta thành người hữu dụng. Ngoài ra, còn phải nhớ ơn xã hội đã giúp đỡ ta.
Đề bài: chứng minh bảo vệ môi trường thiên nhiên là bảo vệ cuộc sống của chúng ta
a. Mở bài:Dẫn dắt giới thiệu vấn đề cần chứng minh, khẳng định vấn đề.
Trong cuộc sống môi trường thiên nhiên đóng góp một phần rất quan trọng trong hệ sinh thái và có tác động to lớn đến con người. Nhưng hiện nay thiên nhiên đang bị tàn phá rất nặng nề. Bàn về môi trường thiên nhiên có ý kiến cho rằng: "Bảo vệ môi trường thiên nhiên là bảo vệ cuộc sống của con người". Đây là ý kiến hoàn toàn đúng đắn đã được thực tế chứng minh.
b. Thân bài:
* Giải thích:
Môi trường thiên nhiên là toàn bộ điều kiện tự nhiên xung quanh như đất, nước, không khí, hệ sinh thái....
Bảo vệ môi trường thiên nhiên nghĩa là bảo vệ các yếu tố kể trên đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống con người.
Vì vậy nhận định khẳng định tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.
*. Chứng minh:
Lợi ích của môi trường thiên nhiên:
+ Không khí: đem lại nguồn khí thở vô tận cho con người. Khí oxi duy trì sự sống cho vạn vật, không có oxi con người sẽ không sống được. Bảo vệ không khí trong sạch, con người sẽ sống khỏe mạnh hơn.
+ Nguồn nước: trong cơ thể nước chiếm 75%, không có nước con người sẽ chết khát, cây cối khô héo. Nước phục vụ sinh hoạt cho con người hằng ngày, nó đóng vai trò chính trong nông nghiệp, ngư nghiệp.
+ Rừng: cung cấp gỗ dựng nhà cửa. Là nơi trú ngụ của các loài vật. Rừng giúp cân bằng hệ sinh thái, ngăn lũ, xói mòn đất, điều hòa khí hậu.
+ Đất: là nơi ta ở, xây dựng nhà cửa, trường học, trồng trọt...
Hậu quả của việc hủy hoại môi trường thiên nhiên:
+ Lượng khí thải CO2 gia tăng từ các nhà máy, xí nghiệp.. làm biến đổi khí hậu. Trái đất nóng lên do hiệu ứng nhà kính làm tan băng ở hai cực, nước biển dâng lên nhấn chìm các vùng đất thấp ven biển. Tầng ozone bị chọc thủng làm mất lớp bảo vệ con người trước bức phóng xạ tăng nguy cơ bị ung thư da.
+ Khi đất đai bị ô nhiễm, chất độc kéo theo nhiễm vào cây trồng và vật nuôi, con người ăn vào sẽ ảnh hưởng sức khỏe.
+Nước bị ô nhiễm, con người uống vào sẽ tích trữ chất độc hại gây các bệnh.
+Tài nguyên rừng có nguy cơ bị cạn kiệt do chặt phá rừng bừa bãi, khai thác khoáng sản quá mức gây ra hiện tượng lũ quét, lũ ống, sạt lở đất đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người dân.
c. Biện pháp:
- Bảo vệ môi trường không chỉ là nhiệm vụ của mỗi cá nhân, mỗi dân tộc mà còn là nhiệm vụ chung của toàn nhân loại.
- Trồng cây, gây rừng, trồng cây quanh khu vực sinh sống.
- Thu gom rác thải, đổ rác đúng nơi quy định, tái chế rác thải, xử lí chất thải độc hại trước khi thải ra môi trường .
- Hưởng ứng ngày môi trường thế giới
- Ra những bộ luật hạn chế lượng khí CO2 thải ra trong ngành công nghiệp
- Hạn chế sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu
- Sử dụng điện nước tiết kiệm, vệ sinh nhà cửa.
- Tuyên truyền lợi ích của môi trường
c. Kết bài: - Khẳng định lại vấn đề
- Liên hệ bản thân
Môi trường thiên nhiên là ngôi nhà chung của mọi người vì vậy hãy cùng nhau xây dựng Trái Đất xanh. Bảo vệ môi trường thiên nhiên chính là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta.
Đề bài: Qua văn bản 'Đức tính giản dị của Bác Hồ" hãy chứng minh cho sự giản dị của Bác
a. Mở bài: Khẳng định đức tính giản dị của Bác là tấm gương sáng để mọi người noi theoHD viết: Chủ tịch Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.Bác không chỉ đáng yêu mà còn rất đáng kính bởi Bác là người mang đến tự do cho dân tộc.Ở con người Bác ta còn học tập được nhiều điều đặc biệt là lối sống giản dị. Bác mãi là tấm gương để chúng ta học tập noi theo. b. Thân bài
+ Chứng minh Bác giản dị trong bữa ăn hàng ngày
Bác Hồ là người giản dị như thế nào chắc mỗi chúng ta đều biết. Trước hết Bác giản dị trong đời sống sinh hoạt. Không chỉ trong những năm tháng khó khăn mà ngay khi đã là một vị chủ tịch nước trong bữa ăn của Bác cũng rất giản dị: chỉ có vài ba món đơn gián, khi ăn Bác không để rơi vãi, ăn xong cái bát bao giờ cũng sạch sẽ. Trong cách mặc của Bác cũng rất giản dị, phù hợp với hoàn cảnh, với con người Bác. Bộ quần áo ka-ki, bộ quần áo nâu, đôi dép cao su, chiếc đồng hồ Liên Xô.....là những đồ vật giản dị gắn liền với cuộc đời Bác. Dù là một vị chủ tịch nước nhưng Bác không hề giống như những vị vua thời phong kiến, không có long bào, không có lầu son gác tía,... mà nơi ở của Bác là ngôi nhà sàn vài ba phòng đơn giản, có vườn cây, ao cá để Bác được lao động sau những giờ làm việc căng thẳng.+ Chứng minh Bác giản dị trong sinh hoạt hàng ngày
Trong việc làm Bác cũng thể hiện sự giản dị của mình. Việc gì làm được thì Bác không cần ai giúp đỡ nên số người giúp việc cũng ít, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Bác làm việc rất cần cù, cả đời Bác không ngày nào nghỉ ngơi, từ nhũng công việc hàng ngày đến việc cách mạng vì dân vì nước. Không những vậy trong quân hệ với mọi người Bác cũng rất giản dị. Từ việc đi thăm nhà tập thể công nhân, viết thư cho một đồng chí hay nói chuyện với các cháu miền Nam hoặc đi thăm và tặng quà cho các cụ già mỗi khi Tết đến. Trong lần về quê, khi mọi người kéo đến rất đông Bác đã cùng mọi người ngồi trước cửa nhà nói chuyện. Dù là một vị chủ tịch nước nhưng ta không hề thấy Bác cao sang xa vời mà luôn gần gũi thân thiết.+ Chứng minh Bác giản dị trong cách nói và viết
Trong lời nói và bài viết Bác cũng thể hiện sự giản dị của mình bởi Bác muốn mọi người dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm theo nên Bác đã nói rất giản dị về những điều lớn lao, chân chính như:"Không có gì quý hơn độc lập tự do" hay để kêu gọi tinh thần đoàn kết Bác đã nói' Đoàn kết đoàn kết đại đoàn kết Thành công thành công đại thành công"Và rất nhiều những lời nói, bài văn, bài thơ rất giản dị của Bác mà chúng ta có thể biết. c.. Kết bài:Khẳng định lại tấm gương của Bác về đức tính giản dị
Tóm lại sự giản dị của Bác càng làm nổi bật đời sống nội tâm và tôn thêm vẻ đẹp con người Bác. Sự giản dị của Bác là tấm gương mà chung ta phải học tập và noi theo.
Đề bài: Từ văn bản “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, hãy chứng minh rằng: Bằng những dẫn chứng cụ thể, phong phú, giàu sức thuyết phục trong lịch sử dân tộc và cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm sáng tỏ chân lí: Lòng yêu nước là truyền thống quý báu của dân tộc ta.
a.Mở bài:
Giới thiệu khái quát tác giả Hồ Chí Minh, hoàn cảnh ra đời của văn bản (chú trọng hoàn cảnh cuộc kháng chiến chống Pháp) và vấn đề cần chứng minh của đề bài.
b. Thân bài
* Làm sáng tỏ chân lí: Lòng yêu nước là truyền thống quý báu của dân tộc ta.
- Tác giả đưa ra những chứng cứ biểu hiện tinh thần yêu nước trong các cuộc đấu tranh cho độc lập dân tộc trong lịch sử và hiện tại - thời điểm lúc này, khi cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt:
+ Lịch sử: Những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung…
+ Hiện tại: Những biểu hiện cao đẹp của tinh thần yêu nước trong nhân dân, ở mọi tầng lớp, giai cấp, lứa tuổi, ở mọi địa phương, mọi việc làm: ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước, ghét giặc ( HS chỉ rõ được những việc làm cụ thể của đồng bào ta như bám sát, tiêu diệt giặc, ủng hộ bộ đội, khuyên người thân tòng quân, giúp việc vận tải, chăm sóc bộ đội, tăng gia sản xuất, quyên ruộng đất…)
* Làm sáng tỏ nghệ thuật giàu sức thuyết phục của văn bản.
- Cách vào đề trực tiếp, rõ ràng, rành mạch, dứt khoát:
+ Các động từ được chọn lọc (kết thành, lướt qua, nhấn chìm).
+ Hình ảnh so sánh mới mẻ, chính xác lấy cái cụ thể (như làn sóng) so với cái trừu tượng (tinh thần yêu nước) .
+ Giọng văn mạnh mẽ, tự hào …
Giúp ta hình dung sức mạnh to lớn, vô tận và tất yếu của lòng yêu nước.
- Cách chứng minh và làm sáng tỏ vấn đề:
+ Sử dụng các dẫn chứng tiêu biểu, đi theo mạch thời gian lịch sử từ xưa đến nay thống nhất với phần nêu vấn đề đã chỉ rõ.
+ Cách lập luận đi từ khái quát đến cụ thể , sử dụng thủ pháp nghệ thuật liệt kê, các vế trong mô hình liên kết “từ…đến” rất rõ ràng được sắp xếp theo cùng một bình diện như lứa tuổi, tầng lớp, giai cấp, nghề nghiệp, địa bàn cư trú; giọng văn liền mạch, khẩn trương …
Giúp ta hình dung cụ thể vẻ đẹp giản dị, gần gũi mà cao cả, vĩ đại của lòng yêu nước.
- Cách kết thúc hợp lí, hấp dẫn:
+ Dùng các hình ảnh so sánh tinh tế, sâu sắc: Lòng yêu nước như các thứ của quý…trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê…cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm…
+ Từ đó, khẳng định rõ ràng hai trạng thái của tinh thần yêu nước: tiềm tàng, kín đáo và biểu lộ rõ ràng, đầy đủ.
Căn cứ này là cơ sở đề ra nhiệm vụ cụ thể của đồng bào lúc này.
c. Kết bài:
Khái quát khẳng định lại vấn đề cần chứng minh đồng thời nhấn mạnh ở lãnh tụ Hồ Chí Minh là một ngòi bút nghị luận mẫu mực với văn phong giản dị, rõ ràng, chặt chẽ, giàu sức thuyết phục.
Đề bài:Chứng minh thuyết phục bạn ấy theo ý kiến của em về “Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng”
a. Mở bài: Giới thiệu chung về vấn đề:
Cuộc đời của con người luôn hiện diện với những khía cạnh tương phản nhau, và con người cảm nhận cuộc đời nhiều khi cũng theo những cái nhìn đối ngược nhau. Đứng trước một vấn đề, dù mới lạ hay quen thuộc, con người vẫn có thể có những quan điểm đối lập nhau. Có ý kiến cho rằng: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” nhưng có người khác lại nghĩ rằng: “Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng.”
b. Thân bài:
* Giải thích:
- Cả hai ý kiến đều đề cập đến hình ảnh mực và đèn, đây là những hình ảnh biểu tượng.
“Mực” tượng trưng cho những điều xấu xa, gây hại cho bản thân và những người xung quanh và ngược lại, “Đèn” lại là sự ẩn dụ cho những điều tươi sáng, tốt đẹp mà con người mong muốn có được.
-Cùng dùng chung những hình ảnh giàu tính biểu tượng, song nội dung hai ý kiến lại trái ngược nhau.
+ Ý kiến thứ nhất khẳng định sự thay đổi của mỗi con người trong cuộc đời phụ thuộc vào hoàn cảnh sống, những người xung quanh mà ta tiếp xúc hàng ngày, họ sẽ tốt lên hoặc xấu xa đi khi bị ảnh hưởng nhiều bởi cuộc sống, con người xung quanh.
+ Ý kiến thứ hai lại phủ định lại điều nói trên khi cho rằng mỗi người có sự độc lập hoàn toàn với những tác động, ảnh hưởng của cuộc sống xung quanh, dù là ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực thì bản thân họ vẫn tự mình thay đổi.
- Hai ý kiến không phủ định nhau mà bổ sung cho nhau, góp phần đem đến cho người đọc cái nhìn sâu sắc hơn về vấn đề: trong từng hoàn cảnh, những tác động từ bên ngoài có thể ảnh hưởng đến bản thân mỗi người và ngược lại.
*. Chứng minh:
- Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng:
+ Mọi thứ ta trải qua, mọi điều ta giải quyết đều phải đặt trong những hoàn cảnh riêng của nó. Bởi vậy nên ta không thể tách biệt hoàn toàn bản thân mình với hoàn cảnh sống, hoàn cảnh xã hội… mà bản thân đang ở trong đó.
+ Khi hoàn cảnh sống tác động đến mỗi người, bản thân họ phải biết thay đổi để thích nghi, một khi thích ứng được với hoàn cảnh thì họ mới có thể tồn tại, không trở nên lập dị, khác thường.
.- Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng:
+ Ẩn sâu trong mỗi người luôn là nghị lực, ước mơ, hoài bão thôi thúc con người ta phát triển bản thân để đóng góp cho xã hội. Sẽ có những hoàn cảnh tiêu cực tác động đến, nhưng với lòng quyết tâm, ý chí nghị lực, con người vẫn có thể giữ vững mình trước những cám dỗ, thậm chí vươn lên thay đổi nghịch cảnh.
+ Nếu ta biết tĩnh tâm, không hám những thứ danh lợi hào nháo mà nhất thời, không vững bền thì ta vẫn có thể phát triển dù cho có bị hoàn cảnh dập vùi nghiệt ngã.
Ngược lại, dù ở trong một môi trường sống tốt nhưng bản thân không biết trân trọng và nỗ lực, dùng cái tài, cái trí và cái tâm mình vào việc có ích thì họ cũng sẽ là những người “gần đèn chưa chắc đã rạng”.
* Đánh giá:
Hai ý kiến có tính chất bổ sung cho nhau.
Cuộc sống luôn vận động biến đổi không ngừng, bản thân mỗi người nên biết cách linh hoạt trong việc thay đổi bản thân để thích nghi với hoàn cảnh, thời thế hoặc kiên định với quan điểm của mình để không dễ dàng bị lôi kéo, dụ dỗ làm những điều xấu.
Cần biết cân bằng giữa hai lối sống: thay đổi và bị thay đổi để từng ngày trôi qua đều thật tốt đẹp và ý nghĩa.
c. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề:
Chúng ta không thể chọn bố mẹ sinh ra mình, gia đình chở che mình, nhưng chúng ta có thể quyết định hoàn cảnh sống hoặc thái độ sống của mình trước hoàn cảnh đó. Dù cho gần mực hay gần đèn, cuộc đời con người vẫn không phải bị phụ thuộc hoàn toàn vào nó, mà quan trọng là bản thân có đủ quyết tâm, nỗ lực, khát vọng tiếp thu cái tốt, bài trừ cái xấu để hoàn thiện bản thân, đóng góp cho xã hội.
Đề bài:Ít lâu nay, một số bạn trong lớp có phần lơ là học tập. Em hãy viết một bài văn để thuyết phục bạn: Nếu khi còn trẻ ta không chịu khó học tập thì lớn lên sẽ chẳng làm được việc gì có ích.
a. Mở bài:Giới thiệu chung về vấn đề:
Học tập - đó là một quá trình không bao giờ có điểm kết thúc, nó là cách giúp con người trở nên có ích, biết điều hay lẽ phải để cuộc sống ý nghĩa hơn. Tuy vậy, dạo gần đây, một số bạn trong lớp em lại có phần lơ là học tập. Không muốn tình trạng đó diễn ra quá lâu, em đã chia sẻ với các bạn rằng: người ta nói “Nếu khi còn trẻ ta không chịu khó học tập thì lớn lên sẽ chẳng làm được việc gì có ích”.
b. Thân bài:
* Giải thích:
- Học tập là quá trình con người chủ động tìm kiếm, lĩnh hội tri thức để góp phần hoàn thiện bản thân mình, đóng góp cho sự phát triển của xã hội.
- Ý kiến nêu trên là một lời khẳng định khá đúng đắn và sâu sắc về tầm quan trọng của việc học đối với mỗi cá nhân.
- Ý kiến đã chỉ ra rằng tuổi trẻ là lứa tuổi sung sức, nhiều năng lượng, ước mơ, khát vọng luôn ắp đầy thôi thúc con người học hỏi trau dồi tri thức. Tuổi trẻ cũng là khoảng thời gian lí tưởng để ta rèn luyện tâm hồn, tình cảm, những trải nghiệm, vốn sống thiết yếu để khi trưởng thành sẽ làm được những điều có ích cho bản thân, gia đình và xã hội.
* Chứng minh:
- Ý nghĩa của việc học:
+ Đối với bản thân: Học tập là con đường ngắn nhất giúp ta tiến về phía trước, mở ra cánh cửa tương lai nơi có thành công, hạnh phúc đang đón đợi.
+ Đối với xã hội: học tập là phương tiện thúc đẩy con người phát triển xã hội. Khi chúng ta có tri thức, vốn sống cộng thêm lòng nhiệt huyết, khát vọng được cống hiến thì đất nước sẽ phát triển giàu mạnh hơn, con người sẽ hạnh phúc, giàu sang hơn.
- Lí giải tuổi trẻ là thời gian con người cần không ngừng học tập:
+ Đời người là hữu hạn, đâu tuần hoàn như thiên nhiên đất trời cứ đông qua xuân tới, hạ đi là thu đã về; trăm năm trông vậy mà hóa ra thật ngắn, bởi cuộc sống có biết bao điều lí thú chưa được khám phá, biết bao mối bận tâm chưa được giải quyết…
+ Tuổi trẻ là khoảng thời gian con người có nhiều mơ mộng, ước vọng, nhiều khi thất bại nhưng nó đều đem lại những bài học quý giá để đến khi trưởng thành không phạm phải sai lầm.
+ Khi còn trẻ, ta có thể thỏa sức trải nghiệm với ngàn lần “thử” như thử sáng tác một bài thơ giàu cảm xúc, thử làm một bà nội trợ nấu những món ăn ngon, thử trồng một loại cây ưa thích… bởi khi lớn lên, cuộc sống có quá nhiều thứ bộn bề, lo toan cần ta trăn trở, suy nghĩ.
+ Khi còn trẻ, ta học tập, trải nghiệm nếu thất bại thì chỉ như những cơ hội giúp ta nhận ra thiếu sót mà cải thiện, nhưng khi trưởng thành, có thể sẽ có những thất bại làm ta ngã gục, đau đớn, bị nhiều người chỉ trích, chê cười…
+ Bên cạnh việc rèn luyện tri thức, tuổi trẻ cũng là lúc con người cần rèn luyện những đức tính tốt để sau này không sa chân vào những chốn bùn lầy của xã hội, không trở thành những “kẻ phá hoại”.
* Thực trạng:
- Hiện nay, có rất nhiều bạn trẻ lơ là việc học, dù biết đó là việc quan trọng nhưng vẫn phớt lờ, chểnh mảng.
- Học qua loa, đối phó.
- Học vì thành tích, vì áp lực từ thầy cô, cha mẹ.
- Nhiều bạn trẻ đã bị sa đà vào những chốn ăn chơi, nghiện hút, gây mất trật tự an ninh…
- Lâu dần hình thành thói quen lười biếng, ỷ lại vào người khác mà không cố gắng, chủ động học tập để phát triển bản thân.
* Giải pháp:
- Cần xác định được động lực học tập để cố gắng không ngừng.
- Việc học phải đi đôi với hành để những kiến thức sách vở trở nên thiết thực, gần gũi hơn.
- Chủ động học tập và chủ động góp ý khi thấy những người xung quanh lơ là việc học.
c. Kết bài:Nêu cảm nhận bản thân:
Tương lai của chúng ta là do bản thân mỗi người chịu trách nhiệm, nếu thời trẻ không cố gắng học tập thì khi lớn lên sẽ phải ngậm ngùi, tiếc nuối nhìn về thành công của người khác. “Không có giới hạn cho quy trình học cách để học” vì vậy ai còn trẻ cũng nên học để dẫn đầu, dù đã trưởng thành với nhiều lo toan, mỗi người vẫn nên tiếp tục học tập để không bị tụt lại phía sau.
Đề bài: Chứng minh bảo vệ rừng là bải vệ cuộc song của chúng ta.
- Mở bài:Giới thiệu vấn đề mà em muốn chứng minh
Từ bao đời nay, rừng đã trở thành người bạn, người mẹ thiên nhiên bảo vệ và chăm sóc cho đời sống của con người. Đứng trước vấn đề tài nguyên rừng ngày càng bị suy giảm, việc bảo vệ rừng trở thành một vấn đề vô cùng cần thiết mà mỗi người đều cần có trách nhiệm. Bởi vì bảo vệ rừng chính là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta.
b.Thân bài:
* Bảo vệ rừng là bảo vệ chính môi trường chúng ta đang sống
- Rừng là ngôi nhà chung của rất nhiều loài thực vật và động vật, trong đó có những loài vô cùng quý hiếm. Diện tích rừng càng giảm khiến cho môi trường sống của chúng bị thay đổi, có những loài bị mất nơi cư trú, nguồn thức ăn và rồi dần tuyệt chủng
- Rừng giúp điều hòa hệ sinh thái và khí hậu trên thế giới
- Không có rừng, hiện tượng nóng lên toàn cầu, băng tan diễn ra càng nhanh chóng, gây lên nhiều hậu quả khôn lường cho cả thiên nhiên và con người
- Rừng là lá phổi xanh của Trái đất, nó như một cái máy lọc không khí trong căn nhà khổng lồ mà chúng ta đang sống, cung cấp một lượng lớn oxy nhờ hoạt động quang hợp của thực vật. Do vậy, không có rừng làm cho tình trạng ô nhiễm không khí trở nên trầm trọng hơn
* Bảo vệ rừng là bảo vệ những nguồn lợi kinh tế to lớn mà rừng đem lại cho mỗi đất nước
- Rừng là nguồn cung cấp gỗ quý, cung cấp nguyên liệu để làm nên những sản phẩm thủ công mỹ nghệ, hay điêu khắc tinh xảo, đẹp mắt
- Rừng còn cung cấp nguồn dược liệu quý giúp chúng ta điều chế thuốc chữa bệnh nguồn gốc từ thiên nhiên
- Rừng là nơi lưu trữ rất nhiều loại khoáng sản như vàng, nhôm,…
- Rừng cung cấp đất trồng phát triển các ngành lâm nghiệp
- Rừng thu hút khách du lịch sinh thái, tạo điều kiện cho hoạt động du lịch của đất nước được đẩy mạnh
*Bảo vệ rừng là bảo vệ sự an toàn của chính chúng ta
- Trong lịch sử, rừng đã cùng nhân dân ta đánh giặc, trở thành căn cứ địa của nhiều cuộc kháng chiến, giúp chiến sĩ ẩn náu khỏi kẻ thù rình rập, trở thành trận địa bao vây và diệt sạch quân thù
- Xưa nay, rừng, đặc biệt là hệ thống rừng đầu nguồn, rừng bảo hộ chính là yếu tố giúp bảo vệ cuộc sống của con người khỏi thiên tai
- Cháy rừng, khai thác rừng trái phép và quá mức khiến cho đồi trọc ngày càng nhiều khiến hiện tượng đất bị xói mòn, đá lở ngày cành diễn ra nhiều. Không có rừng ngăn chặn, ở một số nơi xảy ra lũ quét, sạt lở gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản
- Hằng năm chúng ta chững kiến bao mất mát đáng tiếc do thiên tai gây ra như lũ lụt, lũ quét ở miền Trung và vùng đồi núi, một trong những nguyên nhân chính đó là rừng đã bị phá hủy không thương tiếc
c. Kết bài:Khẳng định lại tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng và những biện pháp để bảo vệ rừng:
Rừng rõ ràng không chỉ là một người bạn tốt, mà còn là ân nhân của chúng ta. Bảo vệ rừng chính là bảo vệ cuộc sống trên Trái đất nói chung, cuộc sống của con người nói riêng. Bởi vậy chúng ta phải nhanh tay hành động để bảo vệ người bạn ấy. Ở lứa tuổi học sinh, chúng mình có thể chung tay bảo vệ rừng bằng việc tuyên truyền, cổ động và tham gia những hoạt động tại địa phương phù hợp với khả năng của mình.
Đề bài:Chứng minh lối sống vô cùng giản dị và thanh bạch của Bác Hồ.
a.Mở bài:Giới thiệu lối sống giản dị, thanh bạch của Bác:
Mỗi người con của đất nước Việt Nam đều biết ơn, tôn kính chủ tịch Hồ Chí Minh - vị cha già kính yêu của dân tộc. Chúng ta, đặc biệt là thế hệ thanh thiếu niên luôn được khuyến khích học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Người. Một trong những vẻ đẹp phẩm chất đáng trân trọng ở Người là lối sống giản dị, thanh bạch.
b.Thân bài
*. Sự giản dị, thanh bạch thể hiện trong cách ăn:
- Bữa ăn của Bác không phải bất cứ loại sơn hào hải vị, thức lạ của quý nào mà ngược lại rất đạm bạc, chỉ có cơm trắng với vài món rau, dưa giản đơn
- Bác vô cùng tiết kiệm và trân trọng thành quả của người nông dân, khi ăn Bác không để rơi một hạt cơm nào
- Khi đi chiến dịch, nhân dân mời Bác ăn những bữa cơm thật thịnh soạn nhưng Bác không nhận, mà mang cơm của mình đi hoặc cùng ăn những bữa cơm, bữa ngô, khoai, sắn cùng bộ đội và nhân dân
- Dịp lễ tết, được biếu món gì lạ, ngon Bác đều mời anh chị phục vụ ăn cùng
Thức ăn còn lại Bác sắp xếp tươm tất, Bác không muốn để người khác ăn phần thừa của mình.
* Sự giản dị, thanh bạch thể hiện trong cách mặc:
- Bộ quần áo kaki của Bác đã sờn vai
- Bác mặc cả những bộ đồ bà ba màu nâu giản dị, bởi vậy Bác như một người cha già thân thương mà ta có thể gặp ở những gia đình Việt Nam
- Đôi dép lốp đã mòn đồng hành cùng Bác trên bao chặng đường gập ghềnh, hiểm trở
- Dù Bác được tặng nhiều quần áo mới nhưng Bác đem tặng lại chúng cho những chiến sĩ, những đồng bào thiếu thốn, nghèo khó
*.Sự giản dị, thanh bạch thể hiện trong cách ở:
- Dù là người đứng đầu cả đất nước nhưng Bác không như những vị quốc vương phương Tây ở trong những cung điiện rộng lớn xa hoa mà Bác ở nhà sàn, với căn phòng nhỏ được bày trí đơn giản nhưng gọn gàng ngăn nắp
- Những ngày ở chiến khu Việt Bắc Bác sống trong hang Pác Bó, hằng ngày ăn cháo bẹ, rau măng, và làm việc trên chiếc bàn đá đơn sơ nhưng Người vẫn vô cùng lạc quan
- Khi đất nước thống nhất, mọi người đón Bác về dinh chủ tịch nhưng Người vẫn muốn sống ở ngôi nhà sàn đơn sơ, ngày ngày chăm vườn cây, vườn rau ao cá của mình
* Sự giản dị, thanh bạch thể hiện trong lời nói và cách cư xử với nhân dân:
- Bác luôn chỉ dạy nhân dân, bộ đội đặc biệt là thế hệ thanh thiếu niên những bài học trong cách hành xử để trở thành một công dân tốt, một người Cách mạng có phẩm chất tốt nhưng không phải bằng những bài học giáo điều mà từ những câu chuyện gần gũi mà thấm thía trong chính cuộc sống hằng ngày.
- Bác luôn luôn hỏi han, trò chuyện, tâm sự và lắng nghe tiếng nói của nhân dân, có những lần thăm làng quê, Bác còn xắn quần, lội xuống ruộng cùng làm việc với những nông dân.
- Bác rất yêu thương trẻ em, Bác thường viết thư cho trẻ em để chúc mừng Trung thu, Tết cổ truyền và động viên các em học hành thật ngoan, thật tốt.
- Lúc người đọc Tuyên ngôn độc lập, Người đã dừng lại và hỏi nhân dân một câu rất thân tình “Tôi nói mọi người có nghe rõ không?” khiến ai cũng vô cùng cảm động vì sự quan tâm của Bác
c.Kết bài:
Nêu bài học rút ra từ lối sống của Bác:
Lối sống thanh bạch, giản dị của Bác đã trở thành một nét đẹp mang phong cách của riêng Người. Chính lối sống ấy đã trở thành một bài học quý giá cho mỗi người không chỉ một thời mà của mọi thời. Sống giản dị, thanh bạch giúp chúng ta gìn giữ phẩm chất tốt đẹp, rèn luyện những đức tính tốt và đưa mọi người lại gần nhau hơn.
