Phân biệt hình ảnh phát ban sốt xuất huyết so với sởi và tay chân miệng

Phát ban là triệu chứng phổ biến, xuất hiện ở hầu hết các tình trạng nhiễm virus do phản ứng viêm của cơ thể chống lại virus xâm nhập, đặc biệt là đối với tình trạng sốt xuất huyết, sởi hoặc tay chân miệng. Tuy nhiên, dù chúng đều có triệu chứng phát ban, nhưng mỗi bệnh lại có đặc điểm riêng biệt và mức độ nguy hiểm khác nhau. Việc phân biệt hình ảnh phát ban sốt xuất huyết, sởi và tay chân miệng là rất quan trọng để có thể nhận biết đúng bệnh và tiến hành điều trị kịp thời.

BS.CKI Nguyễn Công Luận - Quản lý Y khoa khu vực 2 Đông Nam Bộ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Phát ban trong bệnh sốt xuất huyết thường xuất hiện từ 3 - 4 ngày sau khi bắt đầu sốt và nhanh chóng lan rộng khắp cơ thể [1]. Đây là triệu chứng đặc trưng của bệnh, với khoảng 50 - 82% bệnh nhân bị phát ban. Trong một số trường hợp, phát ban có thể gây ngứa, khiến người bệnh cảm thấy khó chịu và bực bội. Tình trạng ngứa được ghi nhận ở một tỉ lệ nhất định bệnh nhân, dao động từ 16 - 27,6% theo các nghiên cứu khác nhau [2].”

Nguyên nhân gây tình trạng phát ban trong sốt xuất huyết

Phát ban là triệu chứng phổ biến ở bệnh nhân sốt xuất huyết, xuất hiện ở khoảng 50 - 82% trường hợp mắc bệnh [3]. Nguyên nhân gây tình trạng phát ban có thể được giải thích như sau:

• Phản ứng miễn dịch: Khi virus Dengue - tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết, xâm nhập vào cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ phản ứng để chống lại virus. Phát ban là một phản ứng miễn dịch của cơ thể khi các tế bào bạch cầu và các yếu tố miễn dịch khác tấn công các tế bào nhiễm virus, gây tổn thương mạch máu và tạo ra các đốm đỏ hoặc chấm xuất huyết trên da.
• Tổn thương mao mạch: Virus Dengue có thể làm suy yếu thành mạch máu, đặc biệt là mao mạch. Sự giãn nở và rò rỉ của các mao mạch nhỏ dưới da có thể dẫn đến sự xuất hiện của phát ban, với các đốm đỏ hoặc chấm xuất huyết trên bề mặt da.
• Tăng tính thấm của mạch máu: Một yếu tố quan trọng trong sốt xuất huyết là tình trạng tăng tính thấm của mạch máu, khiến huyết tương rò rỉ ra ngoài và gây sưng, phù nề và phát ban trên da.
• Cơ chế kháng thể phụ thuộc (Antibody-Dependent Enhancement - ADE): Khi một người bị nhiễm lần đầu tiên với một chủng virus Dengue, cơ thể sẽ tạo ra các kháng thể đặc hiệu để tiêu diệt virus. Tuy nhiên, trong lần nhiễm sau với một chủng Dengue khác, các kháng thể từ lần nhiễm đầu tiên không thể trung hòa virus mới mà ngược lại còn giúp virus xâm nhập vào tế bào dễ dàng hơn. Hiện tượng này dẫn đến một quá trình viêm mạnh mẽ hơn, tế bào nội mô tổn thương nặng hơn và mức độ phát ban cũng trầm trọng hơn. Đây chính là lý do tại sao phát ban ở những ca nhiễm thứ hai thường là dấu hiệu rõ rệt hơn với phạm vi lan rộng và tần suất xuất hiện cao.

Ban đầu, phát ban sốt xuất huyết thường xuất hiện dưới dạng những vết đỏ bừng trên mặt, cổ và ngực trong vòng 24 - 48 giờ sau khi các triệu chứng ban đầu xuất hiện, được cho là do sự giãn nở mao mạch. Sau 3 - 5 ngày, phát ban chuyển thành một đợt phát ban toàn thân dạng sởi, với các chấm xuất huyết và những vết trắng lấm tấm trên nền đỏ, tạo ra hình ảnh "các đảo trắng trong biển đỏ". Đây được cho là phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với virus. [3]

Đặc điểm nốt phát ban trong sốt xuất huyết

Nốt phát ban trong sốt xuất huyết có những đặc điểm đặc trưng như:

• Hình dạng: Ban đầu, các nốt phát ban sốt xuất huyết xuất hiện dưới dạng các chấm đỏ nhỏ do xuất huyết dưới da. Sau đó, các nốt ban đỏ có thể lan rộng, kèm theo cảm giác ngứa hoặc không. Đặc điểm dễ nhận thấy là khi ấn nhẹ lên các nốt đỏ, chúng sẽ không biến mất.
• Màu sắc: Các nốt phát ban ban đầu thường có màu đỏ tươi hoặc đỏ thẫm, đôi khi sẫm màu hơn so với vùng da xung quanh. Khi bệnh tiến triển, màu sắc của các nốt có thể chuyển sang màu nâu hoặc tím, đặc biệt khi xuất hiện vết xuất huyết.
• Thời điểm xuất hiện và vị trí: Phát ban sốt xuất huyết thường xuất hiện vào giai đoạn sau sốt, khi nhiệt độ cơ thể bắt đầu giảm. Tình trạng này có thể kéo dài vài ngày và tự biến mất khi bệnh nhân hồi phục. Phát ban thường xuất hiện ở các khu vực như tay, chân, ngực, lưng và đôi khi là mặt.
• Đặc tính: Phát ban trong sốt xuất huyết có thể gây cảm giác ngứa ngáy và khó chịu. Các nốt phát ban thường xuất hiện đồng loạt và lan rộng khắp cơ thể, đặc biệt là ở những vùng da mềm và tiếp xúc nhiều.

Hình ảnh phát ban sốt xuất huyết theo từng giai đoạn

Phát ban trong sốt xuất huyết là một trong những triệu chứng đặc trưng giúp nhận diện bệnh. Các nốt phát ban thường phát triển theo từng giai đoạn và có sự thay đổi về hình dạng, màu sắc cũng như vị trí trên cơ thể. Dưới đây là hình ảnh phát ban sốt xuất huyết theo từng giai đoạn, từ khi bắt đầu xuất hiện cho đến khi phát ban lan rộng, giúp người bệnh phân biệt và theo dõi tình trạng bệnh một cách chính xác hơn.

1. Hình ảnh phát ban sốt xuất huyết giai đoạn đầu

Trong giai đoạn đầu của sốt xuất huyết, phát ban thường xuất hiện vào khoảng 2 - 3 ngày sau khi bệnh nhân bắt đầu có các triệu chứng sốt cao. Ban đầu, phát ban có thể xuất hiện dưới dạng những đốm đỏ nhỏ, giống như phát ban dạng dát sẩn, thường xuất hiện trên mặt, cổ, ngực và cánh tay. Các nốt ban này có xu hướng đỏ và có kích thước nhỏ, không nổi rõ trên bề mặt da, đôi khi khó nhìn thấy nếu không chú ý kỹ.

2. Hình ảnh phát ban của sốt xuất huyết giai đoạn giữa

Trong giai đoạn giữa của sốt xuất huyết, khoảng 3 - 4 ngày sau khi bệnh nhân bắt đầu sốt, phát ban sẽ trở nên rõ ràng và lan rộng hơn trên cơ thể. Các đốm đỏ ban đầu có thể phát triển thành những mảng lớn, có thể nổi rõ hơn trên da, đặc biệt là ở phần ngực, bụng, lưng và cánh tay. Những mảng ban này có thể kết hợp với các đốm xuất huyết nhỏ (dạng vết chấm đỏ) do tổn thương mạch máu nhỏ dưới da, khiến da trông giống như bị đốm hoặc vết bầm.

3. Hình ảnh ban sốt xuất huyết giai đoạn cuối

Trong giai đoạn cuối của sốt xuất huyết, phát ban có thể giảm dần và biến mất. Phát ban có thể mờ đi, nhưng trong một số trường hợp, da có thể bị sạm màu hoặc có các dấu hiệu thâm đen do sự thoái hóa của các mao mạch nhỏ. Các triệu chứng khác như ngứa và khó chịu thường sẽ giảm dần.

Hình ảnh phân biệt phát ban sốt xuất huyết so với các bệnh khác

Việc phân biệt hình ảnh phát ban sốt xuất huyết với các bệnh khác như sởi, tay chân miệng hay bệnh lý nhiễm trùng khác là vô cùng quan trọng để đảm bảo chẩn đoán chính xác và phương pháp điều trị hiệu quả. Cụ thể:

Sốt xuất huyết Sởi Sốt phát ban Tay chân miệng

Ban đầu, các nốt phát ban sẽ xuất hiện dưới dạng các chấm đỏ nhỏ do xuất huyết dưới da.

Ban sởi thường là dạng sẩn, gồ lên mặt da.

Phát ban do sốt phát ban thường có dạng hồng ban mịn, sáng và ít nổi cao trên bề mặt da.

Bệnh tay chân miệng thường xuất hiện nhiều bóng nước với kích thước từ 2 - 10mm, có màu xám, hình bầu dục trên lòng bàn tay và lòng bàn chân, có thể lồi lên trên da.

Các nốt ban đỏ có thể lan rộng, kèm theo cảm giác ngứa hoặc không. Đặc điểm dễ nhận thấy là khi ấn nhẹ lên các nốt đỏ, chúng sẽ không biến mất.

Ban sởi thường bắt đầu từ sau tai, rồi lan dần ra mặt, sau đó xuống ngực, bụng và lan rộng ra toàn thân. Ban xuất hiện khắp cơ thể, đặc biệt dày đặc ở những vùng dễ bị cọ xát hoặc tiếp xúc với ánh nắng.

Ban đỏ thường sẽ lan rộng bắt đầu từ vùng ngực xuống lưng, bụng, sang cổ tay và cánh tay người bệnh.

Các bóng nước khi sờ sẽ có cảm giác cộm hay ẩn dưới da, nhưng khi ấn không gây đau. Bóng nước ở mông và đầu gối thường sẽ xuất hiện trên nền hồng ban.

Sau khi khỏi bệnh, phát ban sẽ biến mất và không để lại sẹo hoặc vết thâm.

Sau khi các phát ban biến mất có thể để lại những vết thâm trên da gây mất thẩm mỹ.

Những vết ban này sẽ biến mất sau vài giờ hoặc vài ngày mà không để lại sẹo hoặc vết thâm.

Sau khi lành có thể để lại thâm gây mất thẩm mỹ.

Cách chăm sóc và điều trị khi bị phát ban sốt xuất huyết

Khi bị phát ban do sốt xuất huyết, việc chăm sóc và điều trị đúng cách rất quan trọng để giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng và tránh các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là một số cách chăm sóc và điều trị khi bị phát ban sốt xuất huyết:

• Điều trị theo chỉ định của bác sĩ: Dùng thuốc hạ sốt như acetaminophen để giảm cơn sốt. Tuyệt đối không sử dụng aspirin hoặc ibuprofen vì có thể làm tăng nguy cơ chảy máu, đặc biệt trong sốt xuất huyết. Các thuốc giảm đau nhẹ có thể được bác sĩ kê đơn để làm giảm cảm giác đau nhức cơ thể.
• Chống mất nước: Một trong những cách điều trị quan trọng là giữ cơ thể đủ nước để tránh mất nước do sốt cao và nôn mửa. Uống nước lọc, dung dịch điện giải hoặc Oresol để bù lại lượng chất lỏng đã mất. Đồng thời, ăn thức ăn dễ tiêu hóa như cháo, súp, trái cây tươi giàu vitamin, đặc biệt là vitamin C để hỗ trợ cơ thể trong quá trình hồi phục.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Việc nghỉ ngơi là vô cùng quan trọng trong suốt quá trình điều trị để cơ thể có thể phục hồi. Người bệnh cần lưu ý hạn chế vận động mạnh và đảm bảo ngủ đủ giấc, từ 7 - 8 tiếng mỗi ngày.
• Theo dõi sức khỏe: Kiểm tra nhiệt độ cơ thể thường xuyên và các dấu hiệu bất thường như chảy máu, vết bầm tím hay khó thở. Nếu có triệu chứng này, cần đi bệnh viện ngay lập tức.
• Giảm triệu chứng phát ban và ngứa: Để giảm ngứa do phát ban, có thể sử dụng kem dưỡng da dịu nhẹ hoặc các loại dầu tự nhiên như dầu olive để làm mềm da và giảm ngứa.
• Không gãi: Việc gãi sẽ làm tình trạng phát ban nặng thêm và có thể gây nhiễm trùng. Hãy kiên nhẫn và tránh làm tổn thương da.
• Chườm ấm hoặc xông hơi: Chườm khăn ấm lên trán hoặc các bộ phận cơ thể khác có thể giúp giảm nhiệt độ cơ thể và làm giảm cảm giác khó chịu do sốt. Xông hơi với nước ấm có thể giúp làm thông thoáng các khoang mũi và hỗ trợ trong việc giảm nghẹt mũi, cải thiện hô hấp.
• Theo dõi các dấu hiệu biến chứng: Nếu phát ban kèm theo các triệu chứng nguy hiểm như: sốt cao không hạ, đau bụng dữ dội, nôn mửa nhiều, chảy máu cam, chảy máu chân răng, đi ngoài ra máu... cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay lập tức để được cấp cứu và điều trị kịp thời.

Phát ban trong sốt xuất huyết không chỉ là biểu hiện ngoài da mà còn là dấu hiệu cảnh báo sự tổn thương bên trong cơ thể, đặc biệt liên quan đến rối loạn chức năng mạch máu và phản ứng viêm. Khi tấn công, virus Dengue làm tổn thương các tế bào nội mô mạch máu, gây thoát huyết tương và xuất huyết dưới da, dẫn đến các nốt ban đỏ hoặc chấm xuất huyết lan rộng. Phát ban kèm theo các dấu hiệu chảy máu như chảy máu chân răng, chảy máu cam hoặc bầm tím nghiêm trọng có thể cho thấy nguy cơ biến chứng cao, bao gồm sốc sốt xuất huyết hoặc suy nội tạng.

Đặc biệt ở những bệnh nhân bị nhiễm lần thứ hai, tình trạng phát ban rất dễ chuyển biến nặng do cơ chế kháng thể phụ thuộc (ADE). Vì vậy, dù phát ban là triệu chứng phổ biến, nhưng nó đòi hỏi sự theo dõi sát sao vì có thể là dấu hiệu cảnh báo giai đoạn nguy kịch của bệnh.

Tuy nhiên, hiện tại bệnh vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu, các phương pháp hỗ trợ điều trị hiện nay chủ yếu tập trung vào việc làm giảm triệu chứng. Chính vì thế, các chuyên gia khuyến cáo người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh như loại bỏ nơi muỗi sinh sản, dọn dẹp môi trường, đậy kín dụng cụ chứa nước, diệt lăng quăng và không để nước đọng. Sử dụng quần áo dài, ngủ màn, và bôi kem chống muỗi để tránh muỗi đốt. Phun thuốc diệt muỗi thường xuyên và vệ sinh nơi ở, đảm bảo thoát nước tốt

Quan trọng nhất, cần chủ động tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết đầy đủ, đúng lịch, tiêm càng sớm càng tốt cho trẻ từ 4 tuổi và người lớn. Tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc đang cung ứng đầy đủ vắc xin sốt xuất huyết Qdenga (Takeda, Nhật Bản) với hiệu quả phòng bệnh trên 80% và trên 90% nguy cơ biến chứng bệnh nặng, phải nhập viện điều trị kéo dài.

Việc phân biệt hình ảnh phát ban sốt xuất huyết với các bệnh truyền nhiễm khác như sởi và tay chân miệng rất quan trọng để có thể đưa ra phương pháp điều trị kịp thời và chính xác. Mặc dù các bệnh này có thể có triệu chứng tương tự nhau, nhưng qua việc nhận diện đặc điểm của phát ban và các triệu chứng kèm theo, chúng ta có thể phân biệt và đưa ra hướng xử lý phù hợp. Nếu nghi ngờ mình hoặc người thân có dấu hiệu của các bệnh này, hãy đến bệnh viện để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.