The Y's life – Chuyện của người trẻ

“Thế hệ của mấy đứa có vẻ hơi yếu đuối. Thời của tao mọi người cứ nỗ lực thôi, nào có cần biết cái gì gọi là khủng hoảng 1/4 cuộc đời hay work-life balance gì đâu. Cứ nghĩ mấy cái đó rồi chẳng làm được gì hết.”

Nghe chị nói vậy, mình chỉ biết cười. Tranh luận về câu chuyện này chắc sẽ chẳng bao giờ có hồi kết, vì ngay từ cách nhìn nhận của hai bên đã khác nhau. Có lẽ, ở thế hệ của Hành, với sự phát triển của các nền tảng chia sẻ kiến thức và mạng xã hội, chúng mình dần để ý nhiều hơn và nói nhiều hơn về cuộc sống và sức khoẻ tinh thần. Cũng có lẽ, nếu áp dụng tháp nhu cầu của Maslow, nhìn vào xã hội hiện tại khi chúng mình phần nhiều đã dần thấy ổn về các nhu cầu cơ bản như cơm ăn áo mặc, nhà cửa, đi lại, thì đương nhiên, cũng dễ hiểu thôi khi chúng mình bắt đầu quan tâm tìm kiếm đến các giá trị khác, các nhu cầu khác ở tầng cao hơn, thiên về về mặt tinh thần (belongingness and love needs, esteem needs, self-actualization need).

Và năm nay, tuy vẫn tự tin bảo mình tuổi 24 vì chưa đến sinh nhật, nhưng Hành không phủ nhận một điều, mình đang ở tuổi 25.

Ở tuổi này, khủng hoảng 1/4 cuộc đời có lẽ là một chủ đề không thể thiếu trong các cuộc hội thoại chiều sâu. Và làm thế nào để trả lời hết các mối bận tâm như Chúng mình sống vì điều gì? Chúng mình tiếp tục bước trên chặng đường như thế nào? Chúng mình là ai? thì chẳng phải một nhiệm vụ dễ dàng.

Vậy rồi thì chúng mình sẽ phải “xử lý” những chênh vênh này ra sao? Làm gì khi đối diện với khủng hoảng 1/4 cuộc đời?

1, Chuyện Khủng hoảng một phần tư cuộc đời (Quarter-life crisis)

“Này, nếu bảo bây giờ mình đang trải qua Quarter-life crisis, thì chẳng bằng tin rằng mình sống đến 100 tuổi ý nhỉ.”

Mình bật cười với comment của ông anh mình. Nhưng thật ra, ông ý nói cũng chẳng sai. Tuổi thọ trung bình của con người tính đến nay đã cao hơn rất nhiều so với 1000 năm về trước. Như số liệu ghi nhận ở Hongkong, tuổi thọ trung bình ở nữ nay chạm mốc 88 tuổi. Nên nếu tính ra 1/4 cuộc đời, thì hẳn sẽ rơi vào khoảng từ 18 - 22, chứ 25 thì có vẻ phải sống hơi lâu mới tính 1/4 được.

Cơ mà sự thật là, chẳng có nơi nào định nghĩa chuẩn 100% hay quy định về khủng hoảng 1/4 cuộc đời. Quarter-life crisis diễn ra thời gian nào, kéo dài bao lâu, biểu hiện ra sao.

It’s hard to give a clear definition of what a quarter-life crisis is because it’s different for each individual and can happen at different ages for young adults, as well. There are no universal “symptoms” or one-size-fits-all diagnoses.

Forbes (2022), Signs You’re Having A Quarter-life Crisis

(Dịch: “Thật khó để đưa ra được một định nghĩa rõ ràng rằng khủng hoảng 1/4 cuộc đời là gì vì trải nghiệm khủng hoảng của mỗi người là khác nhau, và khủng hoảng này cũng có thể diễn ra ở nhiều mốc tuổi khác nhau với người trẻ. Chẳng có cái gì gọi là “dấu hiệu” chung hay các chẩn đoán “chuẩn cho tất cả” cho cơn khủng hoảng này.” từ Forbes, 2022)

Nhưng có một điều mà như bài báo của Forbes cho là chắc chắn:

if you believe you’re going through a crisis, then you probably are.

Forbes (2022), Signs You’re Having A Quarter-life Crisis

Vậy đó, giản đơn thôi. Nếu mình tin rằng mình đang gặp khủng hoảng, nếu mình đang ngày ngày lo lắng về tương lai, tự hỏi mình là ai, mình sống vì điều gì, tự hỏi con đường tiếp theo mình đi thế nào, thì có lẽ là mình đang thực sự gặp khủng hoảng. Không quá quan trọng độ tuổi là bao nhiêu, liệu mình có sống đến 100 tuổi không mà tính là 1/4 cuộc đời, câu hỏi mình đặt ra là gì, mình cảm thấy mình gặp khủng hoảng, thì mình cần đối diện với bản thân và những khủng hoảng này thôi.

2, Quarter-life crisis và câu trả lời cho muôn vàn câu hỏi

Có một sự thật không biết là vui hay buồn mà mình đã rút ra sau quá trình làm việc với bản thân khi đối diện với khủng hoảng 1/4 cuộc đời: Câu chuyện này chỉ có mình tự nỗ lực mới có thể vượt qua được.

Không phải bạn thân, không phải chuyên viên tư vấn tấm lý, không phải anh em bạn dì, không phải tarot reader, chỉ có mình mới là người duy nhất có thể tìm ra con đường mình sẽ đi, đích đến mình sẽ đến. Người xung quanh phần nhiều sẽ đóng vai trò là chỗ dựa tinh thần, lắng nghe, cùng chúng mình đặt ra những câu hỏi, suy luận về những điều mình trăn trở.

2 năm sau khi tốt nghiệp đại học, mình đứng giữa ngã 3 đường với vô vàn câu hỏi.

• Mấy năm tiếp theo mình sẽ phát triển theo con đường nào?
• Đâu là điều khiến mình thực sự hạnh phúc?
• Liệu mình sẽ ở đâu lúc 30 tuổi?

4 tháng nói chuyện với bản thân, thấu hiểu những trải nghiệm của quá khứ, lắng nghe những cảm nhận của hiện tại, rồi một ngày, mình đã mỉm cười nhận ra, à hoá ra là như thế.

2.1, Cảm nhận và lắng nghe

“Học Quan hệ Quốc tế, ra làm nhân sự, mình là một đứa ra làm trái ngành chính hiệu. Tuy áp dụng được kha khá skillset và kiến thức ở Đại học vào công việc hiện tại, nhưng mình vẫn luôn cảm thấy bất an. Có task mình chưa nghe đến bao giờ. Có task mình phải cấp tốc tìm hiểu khái niệm và practice trong ngày để đối chiếu với hiểu biết và đưa ra phán đoán cá nhân. Và rồi có nhiều lần, mình thử nghiệm cách làm mới nhưng thất bại. Ban đầu, mình đổ tại cho việc mình thiếu kiến thức nền tảng. Nhưng vòng luẩn quẩn này làm mình tự ti về bản thân và lo lắng không biết liệu con đường này có thực sự hợp, liệu mình đang đi đúng hay đi sai, dù mọi người trong team vẫn hết lòng hỗ trợ mình trưởng thành hơn trong công việc.

Rồi 1 năm trước mình biết đến một career path khác, là làm Technical Product Manager. Con đường này sẽ hứa hẹn nhiều điều hay, vì số lượng TPM hiện tại chưa quá đông và thị trường công nghệ thì vẫn sẽ là một mảnh đất màu mỡ để ta vun trồng. Nhưng để theo con đường này, mình được khuyên đi học văn bằng 2 Công nghệ thông tin. Vì chỉ khi nắm được nền tảng về Computer Science, mình mới dễ dàng phát triển trên hành trình sau này. “

Hai con đường, hai lối rẽ, hai đích đến làm mình… loạn. Trong lúc mông lung, mình quyết định tìm kiếm và lắng nghe góc nhìn của người khác, những người thực sự tin tưởng và hiểu mình.

Thật lòng mà nói, mỗi lần tâm sự với anh chị bạn thân về những mông lung là một lần mình cảm nhận được bản thân qua lăng kính của người khác. Bạn thân mình bảo mình đang làm tốt ở điểm này, điểm kia, rằng mình có vẻ thích hợp để làm với con người. Người chị, người anh làm nhân sự ở ngoài team rồi cả anh chị thân thiết làm technical trong team, với kinh nghiệm của các anh chị, góp phần cùng mình phân tích con đường mình sẽ đi, những trắc trở khó khăn mọi người gặp trên con đường ấy. Cả người anh Engineer còn nhanh chóng chỉ cho mình con đường đi học Master Computer Science để mình phát triển theo hướng PM mà không cần học văn bằng 2 đại học.

Thế là cuối cùng, mình có thêm một vài dữ kiện để hiểu mình và hiểu hơn về những lối rẽ. Để rồi tiếp đến, mình dành những ngày chẳng làm gì để trò chuyện với bản thân.

2.2, Những ngày chẳng làm gì

Ba tháng trước mình có đăng một bài về một ngày chẳng làm gì của mình trên Facebook. Nghe thì có vẻ ngày này giống ngày cho mấy con lười trỗi dậy hơn là một ngày có tác dụng xử lý những chiếc khủng hoảng trong đầu. Nhưng cậu biết không, mình đã biết ơn những ngày đó lắm.

Thật ra, những lúc mông lung vô định mình làm gì cũng chẳng có động lực, thấy chán và khó tập trung. Chưa kể, những lo lắng hoang man lởn vởn trong đầu dễ làm chúng mình mất ngủ hoặc thiếu đi những giấc ngủ chất lượng. Để rồi, chúng mình dễ ở trong trạng thái mệt mỏi cả về tinh thần và thể chất. Có bao ngày ở thời điểm ấy, mình chỉ muốn… ngủ cả ngày cho đỡ phải nghĩ nhiều về tương lai.

Và rồi mình bắt đầu lên lịch cho những ngày không làm gì.

Một tuần sẽ có ít nhất một buổi. Những ngày ấy, mình sẽ đi ngủ sớm hoặc ngủ muộn rồi dành cả sáng lăn lộn trên giường, nạp lại chút năng lượng cho cơ thể. Mình xem bộ phim mình thích, thử quán ăn mình mới hứng thú, rồi đọc một cuốn sách mới hay đi ăn sáng với Đức. Những ngày này với mình là một dạng cởi bỏ trách nhiệm về mặt tinh thần, không bị những cuộc hẹn làm mình mỏi mệt, để chính mình bớt hỗn loạn.

Và rồi, nếu như tự dưng muốn nghĩ về những điều làm mình mông lung thì mình sẽ nghĩ. Không vướng bận công việc gì, không phải cố gắng trò chuyện cùng ai, mình dành toàn bộ năng lượng để nghĩ rồi thử vẽ ra các viễn cảnh của những lựa chọn. Mình thử xem các video về việc học master, học văn bằng 2. Mình cứ lăn lộn trên giường cả ngày research mấy khoá học, đọc review của mọi người. Đọc mãi thấy bế tắc, mình lại đi tưới cây với mẹ, hoặc đi dọn phòng.

Sau mỗi ngày như thế, mình lại hiểu hơn về cảm nhận của bản thân và tương lai của mỗi lựa chọn. Nghe thì chẳng làm gì thật đấy, nhưng lại là lúc để mình kết nối với chính mình nhiều hơn, để rồi dần trò chuyện với bản thân và đưa ra câu trả lời chọn vẹn cho những suy tư, mông lung.

2.3, Trò chuyện với bản thân

Từ bé, mình đã hay tâm sự với bản thân. Đối thoại với chính mình, với nhiều người, nghe có vẻ kì cục, nhưng với bạn Hành, đây là cách để mình sắp xếp lại những lắng lo, suy nghĩ của bản thân. Lắng nghe nhiều góc nhìn, tìm kiếm tài liệu, chia sẻ của mọi người từ muôn vàn ngóc ngách, mình đối diện với “một mớ bòng bong” thông tin, để rồi không biết vậy mình sẽ thực sự phù hợp với con đường nào.

Ví như, bạn mình bảo mình hãy cứ tiếp tục con đường nhân sự, vì nó thực sự cảm thấy mình có một nguồn năng lượng đủ tốt để làm việc với con người. Người chị mình thì bảo, CNTT là con đường màu mỡ, nếu mình không tận dụng lúc còn trẻ để học và tích luỹ kiến thức thì mình sẽ dễ phải hối hận về sau. Một vài người chị khác làm nhân sự kể cho mình chặng đường họ đã đi, để mình soi chiếu và thử nghĩ về con đường sắp tới.

Bản thân việc tìm kiếm giúp mình hiểu nhiều về những con đường phía trước.

Ví như, có một lĩnh vực mình cực kỳ có hứng thú muốn học và tìm hiểu thêm như Tâm lý học, thì mình cần bằng Đại học đúng chuyên ngành mới có thể apply vào Master. Hay bằng Master ngành Computer Science cho những người chưa có foundation sẽ có một số điểm hạn chế về mặt đào sâu và hiểu bản chất kiến thức. Học văn bằng 2 thì mất tổng khoảng 2-3 năm vừa học vừa làm, tuần nào cũng mất tương đối tiếng để học sau giờ làm hoặc thứ 7 - CN. Rồi mình đọc syllabus của một số trường dạy Master Human Resources Management, để hiểu nếu mình muốn phát triển theo hướng Nhân sự, khoá học Master sẽ dạy và tạo điều kiện cho mình được những gì.

Lượng thông tin đó, nếu chỉ đơn thuần tiếp nạp và chẳng thể sắp xếp rõ ràng, dễ làm mình bị rối.

Nên mình lựa chọn trò chuyện với chính mình, nối những thông tin có liên quan đến nhau, vẽ ra một bức tranh tổng thể về con đường phía trước… thông qua cuốn… nhật ký.

Từng dòng nhật ký là những dòng suy nghĩ của mình về mọi thứ mình lắng lo, là cảm nhận thực sự của mình về mọi con đường tương lai. Mình sắp xếp từng thông tin, quan điểm mình có, rồi phân tích điểm lợi - điểm hại, từng nỗi sợ của mình về mỗi con đường.

Mình hỏi bản thân: “Liệu mình có thực sự phù hợp với hành trình này không?”, “Liệu mình có sẵn sàng hi sinh và nỗ lực để bước lên con đường nhiều chông gai này?”.

Mệt quá, mình ngừng lại. Mình thử mình. Mình thử đọc lại syllabus môn học văn bằng 2 của Computer Science, rồi mường tượng bản thân trong 2 năm học sẽ đánh đổi những gì, nhận lại những gì. Mình thử đọc kỹ hơn syllabus của các khoá Master ngành Human Resources Management rồi cảm nhận xem mình có bao nhiêu hào hứng với từng nội dung môn học. Mình thử làm Product Manager cho một chiếc web nhỏ ở team.

Rồi để một ngày khác, mình quay lại với cuốn nhật ký, tiếp tục chuyện trò. Để rồi tìm được câu trả lời mình đã hằng khát khao.

2.4, Câu trả lời cho con đường phía trước

Một ngày cuối tháng 5, mình quyết định đi xem bản đồ sao. Mình bảo chị Chi, mình gặp chị với mong muốn lắng nghe xem bản đồ sao bảo mình hợp ngành nào, nên phát triển theo con đường gì. Nhưng thực ra mình đã có câu trả lời trong lòng, chắc chắn đến 99% từ trước.

Nối các điểm trong chặng hành trình trưởng thành, mình biết bản thân có bao nhiêu niềm yêu thích và hứng thú với ngành nhân sự. Lần làm Product Manager cho chiếc web, mình biết mình thiếu sự hào hứng khi nghe những kiến thức sâu về tech đến đâu. Thay vào đó, mình thích được tin tưởng, được sẻ chia, hiểu những vấn đề của mọi người trong team rồi nỗ lực tìm cách cải thiện mọi thứ. Mình thích tư duy số liệu mình có để nhận định được đúng vấn đề nhân sự trong team, điều mình làm tốt hay chưa tốt.

Thế là sau mấy tháng vật lộn với những lo sợ về tương lai, nghĩ ra nghĩ vào, cảm thấy chán nản với mọi thứ xung quanh, mình may mắn tìn được con đường mình tin là phù hợp, tìm thấy ước mơ mình muốn theo đuổi. Để rồi, tiếp tục nỗ lực cho ước mơ của mình.

3, Sau Quarter-life Crisis, điều gì sẽ đợi chúng mình?

Thực ra, nếu cậu để ý, mấy tháng rồi, Hành mới chỉ vật lộn với con đường mình đi, công việc mình theo đuổi. Còn nhiều ngóc ngách khác trong cuộc sống mà mình chưa đối diện, hoặc tạm cảm thấy ổn nên chưa suy tính quá nhiều, như tài chính, như nhà cửa, như cuộc sống hôn nhân, như tương lai, gia đình.

Vậy nên, thực ra sau chiếc “crisis” nhỏ này, mình tin vẫn còn vô vàn điều khác có thể làm mình, một ngày kia, mông lung, bất định, làm mình stress không biết phải làm sao. Cuộc sống của chúng mình sẽ không thể luôn êm đềm, những mối lo sẽ vẫn đến, nên sau chiếc crisis này có thể là những chiếc crisis khác đang đợi Hành đến và đối mặt.

“Chị có nghĩ chị đã thực sự hiểu bản thân muốn gì chưa?”

Hôm nghe mentee Hành hỏi vậy, Hành khựng lại vài giây, rồi mình cười bảo:

“Chị nghĩ chị mới hiểu mình ở hiện tại được phần nào thôi, chứ mỗi ngày mới đến, chị đều tự nhìn lại rồi học thêm điều gì đó về bản thân ý. Chứ chắc chẳng bao giờ hiểu được 100% mình hiểu mình muốn gì, mình làm gì đâu.”

Bởi vậy, Hành tin sau cơn mưa này, trời sẽ sáng hơn, mình sẽ đi tiếp trên con đường mình chọn. Nhưng ở con đường ấy, mình sẽ lại gặp mưa, gặp bão thôi. Chúng mình có thể còn gặp nhiều crisis khác trong cuộc sống, có khi là ở lứa tuổi 30, lúc 40, khi đã chạm nửa cuộc đời, hay là ngay ở tuổi 26-27.

Vậy nên, mình cứ cố gắng thấu hiểu, lắng nghe bản thân mình, chịu khó mở cửa ngắm nhìn, thấu hiểu thế giới, rồi từ từ đối diện, là mọi chuyện sẽ ổn thôi.

Cậu biết không, cậu không hề mông lung trong cô đơn. Cậu không phải là người duy nhất, một ngày kia dừng lại để hỏi: Mình sống để làm gì?.

Chúng mình đều có đôi vấn đề. Nhưng chúng mình có thể cùng những người thương yêu, cùng nhau đối mặt với những điều đó. Khi cậu vượt qua rồi, cậu hiểu mình rồi, trời sẽ xanh, ánh nắng mặt trời sẽ rạng rỡ, và cậu sẽ mỉm cười hạnh phúc trở lại ❤️.