Ngọc Anh
Hoàn cảnh ra đời:
- Tác phẩm là một trong những truyện ngắn nằm trong tập truyện đầu tay "Gió lạnh đầu mùa" của Thạch Lam, xuất bản năm 1937.
- Truyện được viết trong bối cảnh xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, khi mà cuộc sống của người dân lao động nghèo, đặc biệt là tầng lớp ngụ cư, vô cùng khó khăn, cơ cực.
Đề tài:
- Hiện thực cuộc sống của người dân nghèo: Tập trung miêu tả cuộc sống đói khổ, túng quẫn của gia đình người dân ngụ cư ở ven chợ.
- Thân phận người phụ nữ nghèo: Phản ánh nỗi khổ, sự lam lũ và đức hi sinh thầm lặng của người mẹ nghèo trong xã hội cũ.
Chủ đề:
- Tình mẫu tử và sự hy sinh: Ca ngợi tình yêu thương bao la, lòng tần tảo, sự hy sinh vô bờ bến của mẹ Lê dành cho 11 đứa con.
- Lòng nhân đạo và sự cảm thông: Thể hiện sự xót thương, cảm thông sâu sắc của tác giả trước những mảnh đời bất hạnh, nhấn mạnh sự tàn khốc của cái đói, cái nghèo và sự khắc nghiệt của xã hội đã dồn ép con người đến bước đường cùng.
Cốt truyện:
- Truyện kể về gia đình mẹ Lê, một người phụ nữ nghèo, góa chồng, phải một mình tần tảo nuôi 11 đứa con trong căn nhà tồi tàn bên vệ đường.
- Cuộc sống của mẹ Lê và các con luôn trong cảnh đói khổ, bữa đói bữa no. Mẹ làm đủ mọi nghề để kiếm sống (gánh nước, gánh đất thuê, đi mò cua bắt tép...).
- Những ngày được mướn làm, cả nhà có bữa cơm nóng hổi là những giây phút hạnh phúc hiếm hoi.
- Mùa đông đến, cái đói càng trở nên khủng khiếp. Vì thương con, mẹ Lê liều mình đi vay gạo nhà ông Bá giàu có nhưng bị từ chối và còn bị chó cắn.
- Mẹ Lê ngã bệnh nặng, sau đó qua đời, để lại đàn con thơ dại bơ vơ, không nơi nương tựa.
Nhân vật tiêu biểu:
- Mẹ Lê: Nhân vật trung tâm, đại diện cho những người phụ nữ nghèo khổ, lam lũ nhưng giàu lòng nhân hậu, tình thương và đức hy sinh cao cả. Mẹ Lê là biểu tượng của tình mẫu tử bất diệt.
- Các con của mẹ Lê: Những đứa trẻ tội nghiệp, gầy gò, nheo nhóc, là nạn nhân của cái đói, cái nghèo.
Vị trí của tác phẩm:
- "Nhà mẹ Lê" là một trong những truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách viết của Thạch Lam: kết hợp giữa chất hiện thực (miêu tả chân thực cái đói, cái nghèo) và chất trữ tình (thể hiện cảm xúc buồn thương, xót xa và tinh tế).
- Tác phẩm góp phần thể hiện tinh thần nhân đạo sâu sắc, giàu lòng trắc ẩn, là một áng văn giàu giá trị hiện thực và nhân văn trong văn học Việt Nam hiện đại.
