26 chi, xem trong bài
Họ Chiền chiện (danh pháp khoa học: Cisticolidae) là một họ nhỏ thuộc bộ Sẻ chứa khoảng 158 loài chim tựa như chim chích, được tìm thấy tại khu vực nóng ấm thuộc phương nam của Cựu thế giới. Họ chim này trước đây gộp vào trong Sylviidae khi họ này được hiểu theo nghĩa rộng (sensu lato).
Họ này có lẽ có nguồn gốc từ châu Phi, với đa số các loài có mặt tại đây, nhưng cũng có các đại diện của họ còn vượt qua cả khu vực nhiệt đới của châu Á để có mặt tại khu vực Australasia, và một loài, chiền chiện đồng hung (Cisticola juncidis), sinh sống tại châu Âu.
Các loài chim trong họ này nói chung là các loại chim nhỏ với bộ lông màu nâu-xám hay xám, được tìm thấy tại các khu vực đồng quê như các đồng cỏ hay các bụi cây rậm. Thông thường rất khó nhìn thấy chúng và do nhiều loài có bề ngoài khá giống nhau nên tiếng hót của chúng có lẽ là chỉ dẫn nhận dạng tốt nhất.
Các loài chim này ăn côn trùng và làm tổ thấp trong các bụi cây.
Họ này được nhà động vật học người Thụy Điển Carl Jakob Sundevall dựng lên năm 1872 vi71 danh pháp Cisticolinae.[1][2]
Họ Chiền chiện đã nhận thêm nhiều chi và loài kể từ sau khi Sibley & Ahquist (1990) tách nó ra khỏi Sylviidae.[3] Các chi thu nhận thêm là Eremomela, Micromacronus,[4] Neomixis (trừ N. flavoviridis hiện nay thuộc chi Hartertula), Phyllolais, Poliolais và phần lớn chi Orthotomus (trừ hai loài hiện nay xếp trong chi Phyllergates). Ở phía ngược lại, chi Rhopophilus lại chuyển cho họ Paradoxornithidae,[5] và 2 loài "chiền chiện" trước đây xếp trong chi Prinia thì hiện nay đặt trong chi Laticilla của họ Pellorneidae.[6] Hai loài trước đây xếp trong chi Apalis là A. pulchra và A. ruwenzori chuyển sang chi Oreolais,[7] và là chị - em với chi Artisornis. Giống như các loài của chi Artisornis, 2 loài Oreolais này có 10 chứ không phải 12 lông bay ở đuôi. Ngoài ra, chích Mrs. Moreau/chích Winifred (Bathmocercus winifredae) và loài mới tách khỏi nó gần đây là chích Rubeho hiện nay được liệt kê trong chi Scepomycter.
Họ Chiền chiện gồm 168 loài, chia thành 26 chi:[8]
- Neomixis (3 loài)[9]
- Cisticola (53 loài)
- Incana (1 loài)
- Prinia (30 loài)
- Schistolais (2 loài)
- Phragmacia (1 loài)
- Oreophilais (1 loài)
- Micromacronus (2 loài)
- Urolais (1 loài)
- Oreolais, (2 loài) - tách ra từ Apalis[10]
- Drymocichla (1 loài)
- Spiloptila (1 loài)
- Phyllolais (1 loài)
- Apalis (26 loài)
- Malcorus (1 loài)
- Hypergerus (1 loài)
- Eminia (1 loài)
- Camaroptera (5 loài)
- Calamonastes (4 loài)
- Euryptila (1 loài)
- Bathmocercus (2 loài)
- Scepomycter (2 loài) - đôi khi được gộp vào Bathmocercus
- Orthotomus (13 loài)
- Artisornis (2 loài)
- Poliolais (1 loài)
- Eremomela (10 loài)
Cây phát sinh chủng loài dưới đây vẽ theo Olsson et al. (2013).[6]
Cisticolidae NeomixinaeNeomixis
EremomelinaeMicromacronus
Eremomela
Drymocichla
Schistolais
Oreophilais
Phragmacia
Urolais
Oreolais
Artisornis
Poliolais
Calamonastes
Camaroptera
Spiloptila
Phyllolais
Apalis
PriniinaeOrthotomus
Prinia
CisticolinaeEuryptila
Scepomycter
Incana
Malcorus
Bathmocercus
Hypergerus
Eminia
Cisticola
- Cibois A., Slikas B., Schulenberg T. S., & Pasquet E. (2001). An endemic radiation of Malagasy songbirds is revealed by mitochondrial DNA sequence data. Evolution 55 (6): 1198-1206.DOI:10.1554/0014-3820(2001)055[1198:AEROMS]2.0.CO;2 toàn văn PDF Lưu trữ ngày 21 tháng 5 năm 2006 tại Wayback Machine
- Ryan Peter (2006). Family Cisticolidae (Cisticolas and allies). Trang 378-492 trong del Hoyo J., Elliott A. & Christie D.A. (2006) Handbook of the Birds of the World. Quyển 11. Old World Flycatchers to Old World Warblers Lynx Edicions, Barcelona ISBN 978-84-96553-06-4
- Urban E. K.; Fry C. H. & Keith S. (1997) The Birds of Africa. Quyển 5. Academic Press, London. ISBN 0-12-137305-3
- Ảnh họ Chiền chiện trên Internet Bird Collection
- Dữ liệu liên quan tới Cisticolidae tại Wikispecies
- Tư liệu liên quan tới Cisticolidae tại Wikimedia Commons
