Mười vạn người đội mưa đi mít-tinh
Không khí ngày kỷ niệm 19/8 đầu tiên được các nhà báo ghi lại chân thực như sau: “Cờ đỏ sao vàng rực trời, những cổng chào dựng lên ở các đầu phố, biểu ngữ và đèn ở cửa khắp mọi nhà… Mỗi khu phố có một cổng chào. Trên các cửa, những biểu ngữ la liệt, chỗ nào cũng thấy “Cách mạng Tháng Tám thành công muôn năm!”, “Đoàn kết thống nhất!”, “Hồ Chủ tịch muôn năm!” (báo Sự Thật, ngày 24/8/1946).
Cũng theo báo Sự Thật ngày này: “Từ sáng ngày 19/8, quanh công trường đền Bà Kiệu, công chúng đã tụ tập rất đông để đợi Chính phủ đến đặt vòng hoa ở đài kỷ niệm các chiến sĩ đã hy sinh vì đất nước. Mọi người sung sướng vì có trước mắt một công trình kỷ niệm biểu dương lòng tưởng nhớ các tử sĩ của mình”.
Còn trên báo Vì nước ngày 20/8/1946 thì ghi lại: “Trong cái ngày 19/8/1946 thiêng liêng đó, ngay từ 1 giờ chiều, mười vạn người trong các đoàn thể lục tục kéo tới một cách trật tự và chỉ trong một khoảnh khắc ngắn ngủi mấy ngả đường trước cửa Nhà hát Lớn đã kín những đầu người, cờ và biểu ngữ. Các đoàn thể như công nhân hỏa xa, công nhân máy điện, xe điện, vô tuyến điện đã trưng bày nhiều vật tượng trưng cho nghề của mình, trông rất vui mắt và thiết thực như những chiếc đầu tàu, xe điện, thuyền…”.
Kỳ công hơn, công nhân điện khí đã kết rất nhiều đèn điện chung quanh chiếc máy phát điện, Sở vô tuyến điện thì làm chiếc tháp vô tuyến điện ở mũi chiếc ô-tô đặc biệt; chị cứu thương thì mặc bộ y phục trắng (báo Sự Thật, ngày 24/8/1946).
Trên báo Lao Động, ngày 24/8/1946, các ký giả bình luận: “Trong cuộc vui mừng chung này của cả nước nhà, giai cấp Việt Nam đã có dịp tỏ rõ ra một tấm lòng mãnh liệt yêu nghề, yêu các khí cụ sinh sản, vì những thứ này là những vũ khí của công nhân ở mặt trận hậu phương kiến quốc…”.
“Đúng 3 giờ chiều, cuộc mít-tinh khai mạc, cụ quyền chủ tịch đứng đọc diễn văn sau những tiếng hoan hô vang dậy. Cụ quyền chủ tịch lần lượt nhắc lại những thời gian đã qua mà toàn dân Việt Nam phải quằn quại đau khổ dưới ách của thực dân và chính sách quân quyền, và cụ đưa lại những chiến công oanh liệt của các vị anh hùng đã hy sinh vì mục đích tối cao của Tổ quốc rồi kết luận: “Ngày nay chúng ta sung sướng kỷ niệm ngày cách mệnh thành công, chúng ta không thể quên được các danh nhân ấy. Trước giai đoạn ngày nay đang còn diễn ra nhiều khó khăn vất vả, nhưng càng khó khăn ta lại càng đoàn kết, càng vất vả ta lại càng hy sinh” (báo Vì nước, ngày 20/8/1946).
Sau đấy, cụ Nguyễn Văn Tố, Chủ tịch Ban Thường trực Quốc hội lên đọc diễn văn. Báo Cứu Quốc, ngày 23/8/1946 có thuật lại bài diễn văn của cụ Nguyễn Văn Tố đọc thay mặt Quốc hội Việt Nam, trong đó nhấn mạnh: “Ngày 19 tháng 8 là ngày phải nhớ đến muôn đời, phải ghi vào lịch sử nước nhà vì là ngày nước nhà đã thoát khỏi vòng lao lung và là ngày mong đợi đã 80 năm nay”.
Tiếp theo là ông Tôn Quang Phiệt - đại biểu Liên hiệp quốc dân, rồi ông Dương Đức Hiền, đại diện Tổng bộ Việt Minh lần lượt lên phát biểu. Trời mưa lớn, mỗi lúc một nặng thêm, 10 vạn người vẫn không nhúc nhích, hàng ngũ vẫn trật tự và lần lượt xếp hàng đi biểu tình thị uy qua các phố.
“Mưa vẫn trút xuống, lá cờ cầm ở tay của mọi người đã nặng nước mưa, nhưng vẫn vui vẻ và mạnh bạo nhịp bước tiến qua các phố. Đoàn thể phụ nữ, đoàn thể thiếu nhi không một chút sờn lòng, các chị và các em ướt như chuột lột vẫn phất cờ vui vẻ hát vang rội khắp phố. Sau đấy đoàn biểu tình trật tự giải tán ở Bờ Hồ kết thúc cho một ngày kỷ niệm đầy một ý nghĩa “hy sinh”, “đoàn kết” và “quyết chiến” (báo Vì nước, ngày 20/8/1946).
Khí thế ấy như được tái hiện lại sinh động trong bài thơ “Biểu tình” của tác giả Nguyễn Ngọc Kha: “Những viên đá là lớp người tua tủa/Cồn sóng cờ xô biểu ngữ chan chan/Trời nghiêng đi nhường sợ lóe sao vàng/Đất lay chuyển mà coi bề rạn rạn… (báo Lao Động, ngày 24/8/1946).
