Nằm ở phía Tây tỉnh khi đặt vé máy bay đi Thanh Hóa, Thọ Xuân không chỉ là vùng đất mang bề dày truyền thống lịch sử, nơi phát tích cuộc khởi nghĩa Lam Sơn lẫy lừng chiến công do anh hùng dân tộc Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa mà còn là một trong các cái nôi của văn hóa xứ Thanh, nơi lưu giữ những di sản văn hóa phi vật thể độc đáo mà trò diễn Xuân Phả thuộc làng Xuân Phả, xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân là 1 tiêu biểu.
Trải qua bao thăng trầm, biến cố của lịch sử trò diễn vẫn được những thế hệ người làng Xuân Phả bảo tàng và lưu giữ. Theo những bậc cao niên trong làng đề cập lại thì trò diễn Xuân Phả có từ thời nhà Đinh, khi đất nước với giặc ngoại xâm, nhà vua cho sứ giả đi khắp nơi cầu bách linh, bách tính và hiền tài cộng đứng lên đánh giặc cứu nước. lúc quan quân đi tới bờ sông Chu, sắp làng Xuân Phả thì trời tối và gặp mưa to, gió to. sứ giả cộng đoàn tùy tùng buộc phải trú ngụ trong ngôi miếu nhỏ ở ven sông. Đêm tới, thần Thành hoàng làng Xuân Phả báo mộng bày bí quyết đánh giặc. sứ thần trong lòng khôn cùng phấn chấn, vội quay về kinh thành đem chuyện báo mộng tâu có nhà vua. Nghe có lý, nhà vua tức khắc thân chinh cộng quan quân phát xuất. lúc gặp giặc, nhà vua đã làm đúng như lời dặn của vị Thành hoàng làng. Quả nhiên giặc bị xoá sổ, nhà vua thắng lợi trở về. sơn hà trở lại thanh bình, nhà vua mở hội mừng công. Trong ngày hội, những nước lân bang đã tới dự, vừa tỏ lòng bái phục vua nước Đại Việt, vừa tỏ mối giao bang hòa hảo. đặc trưng, các nước chư hầu, các bộ tộc đã với theo phổ biến điệu múa hát đặc sắc của dân tộc mình như “Chiêm Thành đồ tiến cống,” “Ai Lao đồ tiến cống,” “Hoa Lang đồ tiến cống”...

Nhớ ơn vị Thành hoàng làng Xuân Phả sở hữu công to với giang san, nhà vua đã ban đạo sắc đẹp phong hiệu cho Thành hoàng làng Xuân Phả là “Đại Hải Long Vương Hoàng Lang tướng quân” và truyền cho dân làng Xuân Phả lập đền thờ; song song ban thưởng các điệu múa hát hay nhất, đẹp nhất với tên làng Xuân Phả.

Chính do đó, trò diễn luôn được người làng Xuân Phả giữ giàng và phát huy cho đến hiện tại. Trò diễn Xuân Phả gồm 5 điệu múa dân gian đặc dung nhan với tên “Ngũ quốc lân bang đồ tiến cống” gồm những trò Chiêm Thành, Ai Lao, Ngô Quốc, Hoa Lang và Lục Hồn Nhung (còn gọi là Tú Huần) mô phỏng các bộ tộc và những nước lân bang đem đồ tiến cống vua Đinh. Đạo cụ diễn trò hầu như được chế bằng những vật liệu sẵn với như tre, trúc, gỗ vông, rễ cây si…Các nhân vật tham dự trò diễn ăn mặc sặc sỡ, với màu chủ đạo là màu đỏ, màu xanh và màu vàng. những chiếc đạo cụ diễn trò hấp dẫn có những lốt voi, lốt hổ, lốt ngựa, lốt kỳ lân, mặt nạ, mũ da bò, mũ nan, siêu đao, mái chèo thuyền, cờ chạy giải... Nhạc cụ dùng trong các trò múa Xuân Phả là những dòng trống, đồng la, mõ hoặc xênh tre tạo thành các âm thanh khôn xiết vui nhộn.

đơn giản là vậy nhưng chỉ sở hữu người Xuân Phả nhập cuộc thì mới ra tuồng, ra chất Xuân Phả, bởi ấy chính là một nét văn hóa trong đời sống ý thức của họ. có nhẽ cũng chính do đó mà trong suốt chiều dài lịch sử, múa trò vẫn được lưu truyền 1 cách nguyên vẹn cho tới tận ngày nay. Nó đã đi sâu vào đời sống tinh thần, là niềm kiêu hãnh của người làng Xuân Phả và hàng năm cứ vào ngày 10 và 11/2 âm lịch hay lễ hội Lam Kinh thì trò Xuân Phả lại được diễn ra tâng bừng trên đất Lam Sơn lịch sử. Đặt ngay vé máy bay để có dịp du lịch và thưởng thức các trò diễn dân gian độc đáo